از اين تعريف معلوم شد كه حجت اعم از قياس است. زيرا قياس قسمى از حجت است كه از آن جزم به نتيجه حاصل ميشود.

اقسام حجت‌

(532) از آنچه گفته شد اين نتيجه حاصل گرديد كه حجت بر سه قسم است:

قياس. و استقراء. و تمثيل.

تعريف استقراء و تمثيل و اقسام آنها بعدا مى‌آيد و اكنون پيروى از كتاب نموده و به تعريف و توضيح قياس مى‌پردازيم.

قياس مهمترين حجتها ميباشد

(533) مبحث قياس از همه مسائل علم منطق عمده‌تر و مهمتر است. زيرا تصورات در علوم مورد انتفاع نيستند. بعلاوه تصور حقيقى اشياء بطور صحيح و مسلّم ميسر نيست و آنچه در علوم مورد استفاده است تصديقات ميباشند. و در علوم حقيقى تنها تصديقاتى مورد اعتماد است كه جزمى و يقينى باشند. و تصديق جزمى و يقينى جز از طريق قياس حاصل نميشود. زيرا از استقراء و تمثيل علم يقينى بدست نمى‌آيد و تجربه گاهى مفيد علم است كه با قياس خفى توام باشد.

بنابراين قياس از استقراء و تمثيل مهمتر است.

تعريف قياس‌

(534) قياس گفتارى است كه از چند قضيه فراهم آمده و به خودى- خود از جهت صورت گفتار ديگرى لازم آن باشد.

(535) اين تعريف خالى از مسامحه نيست زيرا قياس گفتار نيست‌