نام کتاب : منطق نوين مشتمل بر اللمعات المشرقيه فى الفنون المنطقيه نویسنده : الملا صدرا جلد : 1 صفحه : 365
تعريف عكس
(474)عكس قضيه لفظيه يا ذهنيه تبديل دو جزء قضيه است به اينكه
محمول را موضوع و موضوع را بدل بمحمول كنند بطوريكه در كيف يكسان بوده و در
صورتيكه اصل صادق بوده است عكس نيز صادق باشد ليكن بقاء كذب شرط نيست. زيرا در
بعضى از موارد اتفاق مىافتد كه اصل قضيه كاذب و عكسش صادق است و اين در موردى است
كه موضوع از محمول اعم بوده و قضيه موجبه باشد مثل: (هر حيوانى انسان است) اين قضيه
كاذبست و عكس آنكه اين قضيه است:
(بعضى از انسانها
حيوانند) صادق است.
بنابراين در عكس بقاء صدق شرط است ليكن بقاء كذب شرط نيست و بهمين
سبب در تعريف عكس بقاء صدق را آورده و بقاء كذب را نياوردهاند.
سبب اختلاف كميت در عكس قضايا
(475)در اول اين مبحث بيان شد كه نسبت بين موضوع و محمول در قضايا
مختلف است گاهى موضوع اعم از محمول و گاهى بعكس و گاهى مساوى ميباشند و در قضاياى
سالبه گاهى بين آنها تباين كلى و گاهى فى الجمله است و كميّت موضوع قضيه تابع نسبت
مابين موضوع و محمول است زيرا اگر محمول اعم از موضوع باشد قضيه كليه و چنانچه
موضوع اعم از محمول باشد قضيه جزئيه خواهد بود. و با تبديل موضوع
نام کتاب : منطق نوين مشتمل بر اللمعات المشرقيه فى الفنون المنطقيه نویسنده : الملا صدرا جلد : 1 صفحه : 365