عكس مستوى‌

(471) تعريف اصطلاحى عكس بعدا ذكر ميشود ليكن معنى حقيقى عكس در قضيه آنستكه هرقضيه‌اى دو مدلول دارد: يكى مدلول مطابقى و ديگرى مدلول التزامى.

مدلول مطابقى قضيه اتحاد محمول با موضوع يا عدم اتحاد آنست.

و مدلول التزامى آن اتحاد فى الجمله موضوع با محمول است و هرگاه بخواهيم به آن مدلول التزامى تصريح بعمل آيد عكس آنرا ميسازيم و اين قضيه ملفوظ عكس قضيه است.

لزوم صدق عكس در قضاياى موجبه‌

(472) براى بيان اينكه از صدق اصل قضيه چگونه صدق لازم آن‌كه عكس است حتمى ميباشد بايستى بذكر مقدمه‌اى بپردازيم و مقدمه اين است كه براى همه‌كس واضح است كه شرط صحت حمل در موجبه اتحاد محمول با موضوع و در سالبه عدم اتحاد است، اتحاد و عدم اتحاد موضوع با محمول چهار صورت دارد:

(اول) گاهى موضوع و محمول در وجود و صدق بر افراد با يكديگر مساويند. در اينصورت موضوع و محمول در همه افراد با يكديگر متحد و هرچيزيكه فرد يكى از آنها باشد فرد ديگرى نيز ميباشد.

در اين قسم چه محمول را بجاى موضوع يا بعكس قرار دهيم صدق از هردو جانب كلى ميباشد.

(دوم) جائى است كه محمول اعم از موضوع بوده و اين حالت طبيعى قضيّه است.