آنها را «متداخلتان» مينامند مثل آنكه گفته شود همه انسانها حيوان هستند. بعضى از انسانها حيوان هستند.

(431/ 5) (چهارم) آنكه در كم و كيف هردو مخالف باشند.

آنها را (متناقضان) ميگويند كه تفصيلش گذشت. مثل بعضى حيوانها انسان هستند. و هيچ حيوانى انسان نيست.

از قديم معمول بر اين بوده كه براى نشاندادن اين چهار قسم چنين شكلى ميكشيده‌اند:

شرط تناقض در قضاياى موجهه‌

(432) در قضاياى موجهه علاوه بر شرطهائيكه ذكر شد شرط ديگريهم هست كه بايستى دو قضيه‌ايكه نقيض يكديگرند در جهت نيز با يكديگر اختلاف داشته باشند. زيرا در بعضى از موارد هردو قضيه صادق و يا هردو كاذب هستند.

(433) مثلا هرگاه ماده واقعى در قضيه امكان بوده و هردو را