موجهه نيز كيفيت حكم بيان گرديده است.

(325) لفظ اهمال و اطلاق هردو يك معنى را ميرسانند. زيرا معنى اطلاق بيان ننمودن خصوصيات چيزى است و اهمال نيز بمعنى مجمل گذاشتن و متعرض نبودن جزئيات و خصوصيات مورد است.

بنابراين همچنانكه اهمال ترك بيان كميت است اطلاق در اصطلاح منطق نيز ترك بيان كيفيت است. در صورتيكه قضيه درواقع نه بدون كميت و نه بدون كيفيت است.

(326) مصنف كتاب ما بهمين امر توجه داشته كه گفته است:

اطلاق با ذكر جهت تقابل عدم و ملكه را دارد. زيرا معنى تقابل عدم و ملكه آنستكه چيزى فاقد صفت و حالتى باشد در صورتيكه بحسب جنس يا نوع استعداد و استحقاق داشتن آن صفت را داشته باشد. مثل اينكه انسان بحسب جنس استعداد بينائى و شنوائى و بحسب نوع استحقاق گويائى دارد و اگر يكى از افراد انسان فاقد آنها باشد اين فقدان را عدم و ملكه ميگويند زيرا ملكه شنوائى و بينائى و گويائى در او هست هرچند كه فعلا فاقد آنها ميباشد ولى سنگها و درختها كه فاقد اين صفات هستند در آنها تقابل بنحو سلب و ايجاب است زيرا ملكه و استعداد وجود اين صفات در نوع آنها نيست.

(327) قضيه نيز هرگاه فاقد جهت باشد اين فقدان عدم در مقابل ملكه است زيرا ماده در آن موجود است و بحسب نوع استحقاق آنرا دارد كه ذكر جهت در آن شده باشد.

(327/ 2) قضيه مطلقه جزء موجهات نيست و در مقابل موجهات‌