نام کتاب : منطق نوين مشتمل بر اللمعات المشرقيه فى الفنون المنطقيه نویسنده : الملا صدرا جلد : 1 صفحه : 303
تفاوتهاى ماده با جهت
(318)جهت چندين اختلاف با ماده دارد:
(اول) ماده اصل، و جهت
متفرع بر آن است زيرا جهت حكايت از ماده ميكند و نماينده ذهنى ماده است و وجود
ذهنى تابع وجود خارجى ميباشد.
(دوم) ماده در همهجا
وجود دارد ولى ممكن است جهت با آن همراه نباشد زيرا وجود ذهنى وقتى پيدا ميشود كه
كسى به امور خارجى توجه پيدا كند. و بسيارى از چيزها در متن واقع هستند كه بشر از
ادراك آنها قاصر است هرچند در اذهان عاليه وجود دارند.
(سوم) ماده هميشه ثابت و
مستمر است و اختلاف و تغيرى در آن يافت نميشود. زيرا واقع و حقيقت در هرموردى يكى
بيش نيست ليكن جهت بحسب اختلافنظرها و ذهنها و بحسب مردم دورانها و جاها قابل
اختلاف و تغير است.
(چهارم) ماده در
هرقضيهاى معين است كه كداميك از آن سه حالت است. و جهت بين آنها مردد ميباشد.
(پنجم) ماده مقياس صدق و
كذب قضيه ذهنيه و لفظيه است و قضاياى واقعيه و خارجيه كه داراى ماده هستند نميتوان
گفت راست يا دروغ ميباشند. زيرا آنها عين حقيقت هستند نه مطابق با حقيقت.
اما جهت در قضيه گاهى با مادّه مطابق و گاهى مخالف است اگر با ماده
مطابق باشد قضيه راست. و اگر مخالف باشد دروغ است.
نام کتاب : منطق نوين مشتمل بر اللمعات المشرقيه فى الفنون المنطقيه نویسنده : الملا صدرا جلد : 1 صفحه : 303