چراغ در خانه روشن نيست. اگر اصلا چراغ وجود نداشته باشد اين قضيه راست است و اگر چراغ وجود داشته و خاموش باشد باز صادق است.

(256) بهمين جهت گفته‌اند هرگاه اجزاء سالبه بسيطه با موجبه معدوله يكى باشد مفاد هردو قضيه يكى است ليكن سالبه از معدوله اعم است زيرا معدوله بايستى با وجود موضوع باشد و سالبه ممكن است با وجود موضوع يا بدون آن باشد.

تفاوت سالبه با موجبه از جهت وجود موضوع ضمن شماره‌هاى‌ (213 الى 220) به تفصيل بيان شد.

تقسيم پنجم قضيه. از جهت عدول و تحصيل‌

قضيه بر دو قسم است: معدوله و محصله.

«معدوله»

(257) هرگاه يكى از دو طرف قضيه يا هردو طرفش متضمن معنى نفى باشد آنرا معدوله مينامند. و محصله آنستكه هيچيك از دو طرف قضيه متضمن معنى نفى نباشد.

(258) چنانكه گفته شد تصور معنى عدمى هرچيزى بدون تصور مفهوم ثبوتى آن ممكن نيست باين جهت اولا مفهوم ثبوتى تصور شده و دنباله‌اش معنى عدم همان امر ثبوتى به نظر مى‌آيد.

(259) امور عدمى بر دو قسمند. زيرا براى بعضى در مقابل امر عدمى ملكات وجودى يافت ميشود. مثل كورى كه در مقابل بينائى و لالى كه با زباندارى برابر است و شأنيت وجودى دارد.