(247) سالبه معدوله. قضيه‌ايستكه مشتمل بر دو سلب است يكى آنكه جزء محمول است و ديگرى براى سلب ربط بكار رفته است.

(248) بيشتر مؤلفان كتب منطق محصله را به اسم بسيطه تخصيص ميدهند و تنها موجبه را محصله مينامند.

(249) چنانكه گفته شد اصل در قضيه ايجاب است. و سلب دنباله تصور ايجاب حاصل ميشود. زيرا معنى سلب در قضيه، حكم بعدم وجود محمول براى موضوع است و تا وجود چيزى براى چيزى تصور نشده باشد عدمش قابل تصور نيست. زيرا سلب در قضيه عدم مضاف است نه عدم مطلق. يعنى عدمى است كه بچيز معينى نسبت داده شده.

(250) باينجهت سلب محقق نميشود مگر بعد از آنكه به ايجاب توجه شده باشد و اولا موضوع و محمول و نسبت بين آنها را تصور نموده باشند آنگاه براى رفع توهم وجود اين نسبت، سلب بعمل آيد. مثلا سلب در هليات بسيطه يا مركبه كه ميگوئيم: پرويز موجود نيست يا پرويز دانا نيست. معنى قضيه آنستكه آنكسيرا كه توهم وجود او يا تصور دانشى براى او شده خود او يا دانش او معدوم است.

(251) بعبارت ديگر سلب رفع مطلق نيست بلكه رفع ايجاب است. باينجهت تصور سلب بعد از تصور ايجاب است. و سلب تحصيلى بمعنى رفع حمل است و براى برطرف‌كردن نسبت ايجابى است كه توهم شده.