مقدمه‌ايست. زيرا:

(اولا) بايستى معلوم شود كه مقصود از وجود، ذهنى يا خارجى يا اعم از هردو است اگر مقصود وجود ذهنى باشد اين حكم اختصاص بموجبه ندارد زيرا موضوع سالبه هم تا تعين ذهنى نداشته باشد قابل توجه و محكوم بهيچ حكمى نيست و اگر امتياز موجبه بر سالبه باين باشد كه بايستى موضوع موجبه وجود خارجى داشته باشد بسيارى از موجبه‌ها موضوع خارجى نميخواهند مثل كليه احكام رياضى و هندسى و قضاياى ديگرى كه در اين نزديكى بيان خواهد شد.

(212) براى توضيح اين اشكال بايستى بعلت احتياج موجبه بوجود موضوع بررسى كنيم تا حقيقت امر معلوم شود.

سه چيز سبب احتياج قضايا بوجود موضوع است كه بعضى از قضايا واجد هرسه علت و بعضى واجد دو علت‌اند و در بعضى بيش از يكى يافت نميشود علت‌هاى سه‌گانه مزبور عبارتند از: اول حكم.

دوم ايجاب. سوم نتيجه و غايت يا چگونگى حكم كه بستگى بوجود ذهنى يا خارجى داشته باشند.

(213) علت اول حكم است. حكم بطور كلى موجب احتياج قضيه بوجود موضوع است و از اينجهت هيچ فرقى بين موجبه و سالبه نيست زيرا حكم بين دو چيز واقع ميشود و تا طرفين حكم در ذهن حاضر نبوده و تمثل ذهنى نداشته باشند صدور حكم ممكن نيست چه قضيه موجبه يا سالبه باشد.

علت دوم براى احتياج بوجود موضوع ايجاب حكم است.