حمليه گاهى وجود چيزى براى موضوع ثابت ميشود و گاهى عدم آن در قسم اول، نسبت بطريق ايجاب و در قسم دوم بطريق سلب است و در شرطيه نيز گاهى وجود علاقه بين دو چيز برقرار ميگردد و گاهى عدم علاقه چيزى نسبت بچيزى بيان ميشود بنابراين در حمليه و شرطيه سلب و ايجاب، كيفيت نسبت ميباشند.

تقسيم دوم قضيه از جهت اهمال و تعيين موضوع است‌

(200) در هرقضيه‌اى موضوع يكى از طبايع است و احكام در همه حالات در مورد طبايع صادر ميشود.

ذات هرچيزى طبيعت آن‌چيز ناميده ميشود. و طبيعت را بچندين حالت ميتوانيم در نظر بگيريم.

جائيكه گفتگو از كلى‌هاى سه‌گانه طبيعى و منطقى و عقلى بميان آمد و نيز در مورديكه از محمولات ذاتى و عرضى سخن ميرفت بيان شد كه جز اجناس و فصول ماهيت كه اجزاء ذات هستند بقيه هرچه باشد از مقام ذات و طبيعت هرچيزى خارج است.

طبيعت بخودى‌خود نه فرد و نه كلى است نه يكتا و نه بسيار هميشه اينها از طبيعت جدا هستند و از خارج بآن پيوسته ميگردند بنا بر آنچه گفته شد طبيعت را ميتوانيم گاهى بدون امور خارج از ذات و گاهى با بعضى از آنها در نظر گرفته و مورد حكم قرار بدهيم و قضيه را بمناسبت اختلاف حالاتى كه براى طبيعت موضوع يافت ميشود بنامهاى گوناگون ميخوانند.

(201) (اول) قضيه مهمله: هرگاه موضوع قضيه خود طبيعت‌