اقسام منفصله‌

(182) از تعريف منفصله دانسته شد كه منفصله بر سه قسم است:

(اول) منفصله حقيقيه: و آن در جائى است كه بتنافى بين وجود و عدم دو چيز حكم شده باشد.

(دوم) منفصله مانعة الجمع: و آن قضيه‌ايستكه بانفصال و تنافى بين وجود دو چيز حكم شود.

(سوم) منفصله مانعة الخلو: و آن قضيه‌ايستكه بانفصال و تنافى بين عدم دو چيز حكم گردد.

تعريف منفصله حقيقيه‌

(183) منفصله حقيقيه قضيه‌ايستكه مفادش حكم باين باشد كه دو چيز باهم موجود نميشوند و نيز باهم معدوم نميگردند و بايستى يكى موجود و ديگرى معدوم باشد.

قبلا گفته شد كه بازگشت منفصله به آنستكه بين محمول دو طرف قضيه تناقض حاصل است زيرا اين خاصيت كه دو چيز در وجود و در عدم جمع نشوند و اجتماع و ارتفاع آنها جايز نباشد تنها خاصيت دو نقيض است بنابراين قضيه منفصله حقيقيه در اصل بين دو نقيض منعقد ميشود. مثلا در مثال مشهور كه ميگوئيم عدد يا زوج و يا فرد است بايستى بگوئيم هرعددى يا زوج است و يا زوج نيست و آنكه زوج نيست مساوى با فرد است نتيجه آنكه عدد يا زوج و يا فرد است. بنابر اين هرگاه يكى از دو چيز مساوى با عدم ديگرى باشد يعنى ملازم‌