لفظيكه حكايت از جزء اول يعنى محكوم عليه ميكند «موضوع» قضيه و لفظ ديگريكه حكايت از جزء دوم يعنى محكوم به ميكند «محمول» قضيه‌ (161) و لفظ ديگرى را كه دلالت بر حكم ميكند رابطه مينامند.

اقسام رابطه‌

رابطه بر دو قسم است: رابطه زمانى و غيرزمانى.

(162) رابطه غيرزمانى آنستكه بر فعليت يا استمرار ثبوت محمول براى موضوع دلالت ميكند. و هيچگونه دلالتى بر زمان معينى كه ظرف نسبت است ندارد. مثل فلانى نويسنده است يعنى فعلا نويسندگى برايش ثابت است. خدا دانا است. دلالت بر استمرار حكم ميكند.

در اين مثالها «است» رابطه بوده و دلالت بر حكم ميكند.

در زبان عربى اينگونه رابط كمتر در لفظ ذكر ميشود و نويسندگان كتب منطق چون لفظى نيافته‌اند كه دلالت بر حكم كند «هو» را بطور مجاز مستعار براى اين معنى انتخاب نموده و گفته‌اند در نيّت گوينده محفوظ است.

(163) (رابطه زمانى) آنستكه علاوه بر حكم بر زمان حكم نيز دلالت نموده و نوع زمان حكم را معين ميكند. مثل آنكه ميگويند نادر دلير بود. فلان كودك مردى پركار خواهد بود. الفاظ بود و خواهد بود علاوه بر حكم دلالت بر زمان وقوع نسبت حكميه نيز ميكند.

و در عربى افعال ناقصه روابط زمانى هستند.

(164) رابطه جزء سوم قضيه است و در بعضى زبانها رابطه لفظى حذف گرديده و كسره يا فتحه‌اى در آخر كلمه دوم بجاى لفظ رابط قرار ميدهند مثلا ميگويند فلانى نويسنده‌ى.