نام کتاب : منطق نوين مشتمل بر اللمعات المشرقيه فى الفنون المنطقيه نویسنده : الملا صدرا جلد : 1 صفحه : 233
مشتمل بر ذاتيات ماهيت باشد و حكايت از اجزاء ذات كند.
در باب برهان دو معنى ديگر دارد يكى مفرداتيكه مقدمات برهان از آنها
تركيب ميشود كه حد اصغر و حد اوسط و اكبر باشد.
و ديگرى خصوص اوسط است كه علت ذاتى ميباشد.
معنى مشاركت حد و برهان آنست كه يك چيز هم براى تعريف و نيز براى
بيان علت و اثبات چيزى آورده شود و علت ذاتى شيىء معرف آن گردد.
حد و برهان از اينجهت در حدود مشترك هستند كه علت ذاتى ماهيت با
ذاتياتش يكى بوده و مغايرت آنها اعتبارى است. و باينجهت حكما گفتهاند هرچيزيكه حد
نداشته باشد براى اثبات وجودش برهان نميتوان آورد[1]. و باز گفتهاند چيزهائيكه سبب دارند شناخته نميشوند مگر
بتوسط شناختن اسبابشان[2].
در همين نزديكى بيان شد (شماره 119) كه ماهيات بر دو قسمند:
ماهيات حقيقيه و غيرحقيقيه.
ماهيات حقيقيه (ذوات الماهيات) داراى دو نوع علتند: يكى علل قوام
ماهيت و ديگرى علل وجود آن. علت مادى و صورى ماهيات اجناس و فصول آنها ميباشد و
تحصل نوع بستگى بآنها دارد. و وجود اينگونه ماهيات بعلل وجودى مربوط است.
مركبات حقيقيه را اگر بخواهيم از جهت ماهيتى و مفهومى