است و تعجب عرض شامل است.

عرض غيرشامل: عرضى استكه اختصاص بافراد يك نوع داشته و همه افراد آن نوع در آن شريك نباشند. مثل آنكه بعضى انسانها فعلا نويسنده هستند و نويسندگى عرض غيرشامل است.

عرض عام‌

(99) عرض عام: هر كلى كه خارج از ذات موضوع بوده و بر بيش از افراد يك حقيقت عارض گردد و بر آنها حمل شود عرض عام ناميده ميشود. مانند ماشى كه عارض بر انسان و حيوان است.

و مستقيم كه بر سطح و خط هردو عارض ميشود.

عرض عام در علوم مورد استفاده نيست زيرا نه مفيد تصور ذات است و نه خاصيت مميزى دارد.

خاصه حقيقى و غيرحقيقى‌

(100) از آنچه دنباله تعريف خاصه گفته شد بدست آمد كه خاصه بر دو گونه است:

قسمى بطور اطلاق مختص بيك حقيقت است مثل ضاحك. و قسمى از آن بيك اعتبار خاصه و باعتبار ديگر عرض عام است و ميتوانيم آنرا خاصه اضافى بناميم.

خاصه اضافى آنستكه هرگاه يك نوع را با نوع ديگريكه در جنس شريك هستند ضميمه كنند و از مميز آنها بپرسند عرض عام در جواب گفته شود. مثلا هرگاه بپرسند انسان و اسب چه صفت و عرض مميزى از ساير اجسام نامى دارند جواب شايسته آنستكه گفته ميشود

منطق نوين مشتمل بر اللمعات المشرقيه فى الفنون المنطقيه ؛ المتن ؛ ص212