صورتيكه حمل متواطى شامل آنها نيست و از طرف ديگر حمل متواطى شامل حمل اولى ميشود كه از حمل شايع خارج است و اين دو حمل داراى قسمى افراد مشتركه و افراد مختصه ميباشند.

حمل اشتقاقى يا حمل ذو هو و فى هو

(69) حمل اشتقاقى كه در مقابل حمل متواطى و هو هو است در جائى است كه موضوع و محمول علاوه بر مغايرت مفهومى مغايرت وجودى نيز دارند. زيرا محمولات اشتقاقى اعراض و حالات خارجى براى موضوع ميباشند و وجود عرض با وجود موضوع يا محل كه موصوف بآن عرض است مغاير ميباشد ليكن وجودشان عين ربط بوجود موضوع و تابع موضوع و در موضوع است و همان رابطه و تبعيت در وجود ملاك صدق قضيه و مصحح حمل است. مثال: وقتى ميگوئيم اين جسم سفيد است و آن جسم مستطيل است طول و سفيد عرض خارجى هستند و وجودشان قائم بجسم است و بيان حالت و چگونگى موضوع خود را ميكند.

(69/ 2) حمل مشتق نسبت بموضوع خود ذو هو و اشتقاقى و نسبت بفرد خود متواطى است مثلا وقتى ميگوئيم اين جسم سفيد است اين حمل اشتقاقى ميباشد و اگر بگوئيم اين سفيدى سفيد است حمل متواطى و هو هوى خواهد بود زيرا حمل طبيعت بر فرد چنانكه گذشت قسمى از حمل متواطى ميباشد.

(69/ 3) بين حمل اشتقاقى و حمل شايع عموم و خصوص مطلق است‌