حمل ذاتى. اولى. بالذات‌

(64) حمل ذاتى كه اولى و بالذات نيز ناميده ميشود، در مورد محمولى يافت ميشود كه بحسب ذات و عنوان عين موضوع باشد و يا آنكه موضوع مشتمل بر عنوان محمول باشد. يعنى مفهوم محمول عين مفهوم موضوع بوده و مغايرت آنها اعتبارى باشد و يا آنكه مفهوم محمول از مفهوم خود موضوع گرفته شده باشد و تصور محمول جزء تصور موضوع بوده باشد.

(64/ 2) اين حمل را از اين جهت «ذاتى» مينامند كه محمول جزء ذات و ماهيت موضوع و يا عين ذات موضوع است و ذاتى باب ايساغوجى نام دارد و از اينجهت «اولى» گفته شده است كه ثبوت هرچيزى براى خود و يا ثبوت اجزاء هرچيزى براى خودش بر ثبوت هرچيز ديگرى برايش مقدم است و «بالذات» گفته ميشود زيرا كه ذات و ماهيت موضوع استحقاق اين حمل را دارد و ملاك ضرورت حمل در خود ذات موضوع است.

(64/ 3) در حمل ذاتى هرگاه بين موضوع و محمول تفاوت اعتبارى وجود داشته باشد بطوريكه محمول ماهيت موضوع را تفصيل دهد و تشريح نمايد اينگونه حمل مفيد خواهد بود و آن حد تام است كه بحسب مفهوم و مصداق عين محدود است و مغايرت آنها از جهت تحليل و تركيب و اجمال و تفصيل ميباشد.

(64/ 4) و هرگاه موضوع با محمول از هرجهت يكى بوده و