دانسته و بين آن دو تميز نداده‌اند و مصنف كتاب ما در ساير كتب خود باين نكته توجه يافته است كه قسمى از محمولات هستند كه در ذهن و خارج از موضوع جداشدنى نيستند و در عين حال لازم ماهيت هم نميباشند. مثل وجود كه از ماهيت جداشدنى نيست و ماهيت چه در ذهن ظهور پيدا كند يا در خارج همه‌جا قرين وجود است و بواسطه وجود تميز و ظهور پيدا ميكند و مصحح حمل موجود بر ماهيت و واسطه عروض موجود بر ماهيت وجود است و ماهيت در حد ذات استحقاق اين حمل را ندارد. بنابراين وجود نسبت بماهيت لازم ذهنى و خارجى ميباشد و در عين حال لازم خود ماهيت نيست بلكه علت ملازمه آنها امر ديگريست كه از ذات و حقيقت ماهيت خارج است.

تقسيم سوم محمول: عرض بى‌واسطه و باواسطه‌

واسطه بچهار قسم تقسيم ميشود: واسطه در ثبوت. واسطه در اثبات. واسطه در عروض. واسطه در اتصاف.

(50) واسطه در ثبوت: چيزيستكه علت ايجاد و تحقق عارض براى موضوع باشد مثل آتش كه واسطه گرمى براى آب است.

واسطه در اثبات: آنستكه حد اوسط قياس واقع شود، واسطه در اثبات گاهى واسطه در ثبوت نيز هست و گاهى نيست زيرا حد اوسط چيزيستكه در وجود ملازم با مطلوب باشد چه علت مطلوب باشد يا معلول آن يا هردو معلول علت ديگرى باشند.

(51) واسطه در عروض: آنستكه محمول اولا عارض بر چيزى شده باشد كه متحد با موضوع باشد يا در يكجا تلاقى كرده باشند و