محمولات- عرضى‌

«ذاتى باب برهان»

(38) گفته شد كه كليه محمولاتيكه از ذات و حقيقت موضوع خارج باشند عرضى ناميده ميشوند. ذاتى و عرضى باين معنى مطابق با اصطلاحى است كه در باب كليات خمس بكار ميرود.

(39) در موارد ديگر نيز بعضى از محمولاتيكه خارج از ذات موضوع ميباشند ذاتى ناميده ميشوند و آن را ذاتى باب برهان ميگويند.

(40) ذاتى باب برهان بمحمولاتى اطلاق ميشود كه خارج از ذات موضوع بوده و از ذات انتزاع شود و تصور خود موضوع براى انتزاع صفت محمول كافى باشد و واسطه ديگرى غير از ذات موضوع نخواهد.

ذاتى باب برهان نه واسطه در ثبوت ميخواهد و نه واسطه در اثبات باين جهت در ذهن يا در خارج از موضوع جداشدنى نيست و لازم بيّن است. زيرا خود موضوع منشأ ظهور صفت و متصف شدن باين محمول است و از همان حيثيت ذات موضوع گرفته ميشود.

(41) بهمين جهت كه بين اينگونه محمول عارض و موضوع آن كه معروض است واسطه‌اى وجود ندارد و بدون هيچ واسطه‌اى معلول ذات موضوع است آن را لازم اول مينامند.

(42) مقصود از لازم اول و ذاتى باب برهان در اينمورد لازم اول ماهيت است كه معلول ماهيت و از سنخ خود ماهيت ميباشد و شامل‌