دو بتنهائى جزء ماهيت انسان است. ذاتى باين معنى را كه عبارت از اجناس و فصول موضوع است ذاتى باب ايساغوجى مينامند.

نشانيهاى ذاتى باب ايساغوجى‌

(32) قدما سه علامت براى تشخيص ذاتى از غير ذاتى ذكر كرده‌اند:

1- تصور ذات موضوع بدون ذاتى ممكن نيست بلكه بايد ذاتى قبل از موضوع تصور شده باشد زيرا تا جزء تصور نشود كل قابل تصور نيست هرچند تصور تفصيلى نباشد.

2- متصف شدن موضوع بذاتى محتاج بعلتى غير از خود موضوع نيست. مثل سياهى كه بخودى خود متصف برنگ است و محتاج بعلت ديگرى نيست كه آنرا رنگ قرار دهد.

3- تفكيك و رفع ذاتى از موضوع در وجود يا فكر محال و ممتنع است.

معنى ديگر ذاتى‌

(33) طبيعت نوعيه يا نفس ذات هرگاه بر افراد و مصاديق خود حمل شود بسبب مقايسه با افراد متعدديكه دارد ذاتى ناميده ميشود زيرا طبيعت نوعيه تمام ماهيت اشخاص است و علاوه بر ماهيت خواص ديگرى بر آن افزوده شده و فرد را تشكيل داده است و باينجهت طبيعت ذاتى افراد است. شيخ در منطق اشارات اين معنى را مستقلا ذكر كرده است و خواجه طوسى در شرح گفته است جمهور اين قسم را ذاتى نميدانند و ميگويند ذات بخود نسبت داده نميشود. در صفحات بعد تحقيق بعمل‌