و ارزش قضايا را از جهت درجه ربط بين محمولات و موضوعات بيان ميكند.

(29/ 3) تحليلات ثانيه نيز راجع بتركيب مادى قضايا ميباشد و تا محمولات ذاتيه و عرضيه و درجه ضرورت و رابطه بين موضوعات و محمولات شناخته نشده باشد و انواع حمل معلوم نگرديده باشد اين مبحث ناتمام خواهد ماند و قبل از شروع باقسام حمل بايستى اقسام محمول توضيح داده شود.

محمول ذاتى و عرضى‌

(30) هرمحمولى را كه با موضوع خود مقايسه ميكنيم از چند صورت خارج نيست: يا محمول داخل در ذات موضوع و يا خارج از آن است. و آنكه خارج است يا از موضوع خود قابل انفكاك هست و يا نيست و هريك از آنها نشانيها و مميزاتى دارد كه از بقيه شناخته ميشود.

ذاتى و عرضى بحسب اصطلاحات مختلف و موارد متعدديكه مورد استعمال است معانى متفاوتى پيدا ميكند.

معنى اول ذاتى‌

(31) هرمحموليكه تمام اجزاء ذات يا جزء داخل در حقيقت ذات موضوع و جزء مقوّم آن باشد و مفهوم ماهيت موضوع از آن تأليف يافته باشد بسبب مقايسه با ذات موضوع ذاتى ناميده ميشود.

مثل مفهوم حيوان و ناطق كه رويهم عين ذات انسان و هريك از آن‌