فكريكه برابر حدس است چنانكه از منطق اشارات نقل شد همان است كه واجد حركت اول باشد زيرا حدس واجد حركت دوم و فاقد اول است و فكر باين معنى عكس حدس است ولى با تفسير خواجه كه از نمط سوم اشارات نقل شد سازش ندارد.

(5) علم منطق در دو مورد راهنماى فكر است‌

پس از آنكه معلوم شد فكر با دو حركت انجام ميشود و ذهن دو نوع فعاليت از خود بخرج ميدهد بنابراين در هردو مورد ذهن محتاج براهنمائى منطق است تا از خطا محفوظ بماند منطق مادى يا معرفتى يعنى صناعات خمس مربوط بمواد اقيسه و متكفّل راهنمائى ذهن در حركت اول، و منطق صورى يعنى قوانين معرّف و حجت عهده‌دار خطاهاى ذهنى در حركت دوم است.

(6) تعريف علم و اقسام آن‌

ضمن تعريف فكر تعريف علم نيز بدست آمد كه علم صورت حاصله از اشياء خارجى در ذهن است و اين تعريف مطابق با رأى مشهور فلاسفه و كلى‌ترين تعريفاتست زيرا شامل مفردات و مركبات و ظنّ و جهل ميشود تعريفات ديگرى نيز آورده‌اند: بعضى قيد مطابقه با واقع را بر آن افزوده‌اند و در اينصورت جهل از مفهوم علم خارج و در مقابل آن قرار گرفته است و بنا ببعضى از تعريفات مفهوم علم را با يقين برابر دانسته‌اند.