بسنده گشته است، [18] تا جائى كه دانشهائى كه در حقيقت حكمتند و شهود انوار ملكوت بر آنهاست، بريده شده‌اند و حكيم نمايان اين روزگار را شناختى از آنها نيست.

و اى برادرانم! من مى‌دانم كه چون منادى حق به ظهور حقائق ندا دهد اين سخنان ناقص و سرگرم كن محو شود، و اگر هم بماند در مواقف جدليات و ورزشهاى مبتديان خواهد ماند، و حكمت واقعى بازگردد، چرا كه پروردگار بندگان چون اعلام خطر كند راست گويد، و چون وعده‌اى فرمايد محقق سازد».

و باز همو در اول كتاب حكمة الاشراق گويد: «و بدترين قرنها قرنى است كه راه اجتهاد در آن درهم پيچد و سير افكار بريده گردد و باب مكاشفات و راه مشاهدات بسته شود».- پايان سخن شيخ اشراق-.

اين سخنان را نقل كرديم تا هركس دريابد كه «عارف» يا «شيخ» و يا «حكيم» گشتن برتر از آنست كه كسى بدان توان رسيد، بدون اينكه در تمامى طول زندگى خود بدان همت گمارد و تنها بدان پردازد و از تمامى اميال حسى و خواهشهاى دنيائى دورى جويد، همراه با دارا بودن فطرتى صاف و ذهنى خالى از گفته‌هاى بدعت‌سازان و طبعى پاك و فهمى تيزبين و دركى لطيف.

و پس از اين‌همه- بدانسان كه يكى از حكما گويد- مى‌بايد در برابر رنجهاى ناشى از آموزش خوددار و صابر باشد، و فطرتا دوستدار راستى و راستان و حكمت و حكيمان بود، و فردى عصيانگر و لج‌باز براى هوسهاى خود نباشد؛ و همچنين در زمره پرخواران و پرنوشان و آنان كه به سهولت جذب شهوات شوند نبود.

[18] - حكما مفاهيم كلى را كه ذهن از خارج دريافت مى‌كند دسته‌بندى كرده و هر دسته را يك مقوله خوانده‌اند. تعداد مقولات از قديم مورد اختلاف بوده و اكثرا آن را ده دانسته‌اند.

مقوله «متى»: (كى)، بودن شى‌ء در زمان خود است. مثل ايستادن زيد درين ساعت و مقوله «جده» كه «ملك» و «له» هم ناميده مى‌شود: دارا بودن چيزى است.