ولى اگر از اشقيائى بود كه خداوند از منزلهاى مقربينش دور ساخته به حسب همان پستى گوهر خود در درجات دورى و گمراهى غرقه شود و به برترى و غلبه بر اماثل و اقران خود و قيل و قال فراوان دلخوش دارد و از علم آخرت محروم ماند. علمى كه علماى آخرت و مردان مقرب و ابدال و الهيّون به تحصيل آن همّت گمارند، و خداوند متعال در كتاب كريمش آن را فقه و حكمت و علم و روشنائى و نور ناميده است.

فصل [7] هدف از اعمال انسانى و عبادات شرعى‌

انواع موجودات مختلف گواينكه در بسيارى احوال و طاعات و صفات باهم اشتراك دارند، ليكن هركدام داراى خاصيتى است كه او را از ديگران جدا مى‌كند، افزون بر اينكه آن خاصيّت مقتضى كمال و تماميت ذات اوست.

زيرا تنها وجود يافتن امرى عام و مشترك ميان چند نوع نمى‌تواند وجود نوعى خاص را ايجاب كند مگر فصلى كه او را از ديگران ممتاز مى‌گرداند به او منضمّ شود و مقوم ذات و وجود او گردد، و اين امر عام و مورد اشتراك را در بخشى از افراد خود تحصّل بخشد. و بدون شك مبدا چنين فصلى وجود او خواهد بود كه مظهر آثار مخصوص است و هر موجودى آنگاه به كمال رسد كه تمامى آثار مخصوص به او ظاهر گردد. [9]

انسان نيز از ميان تمامى اقسام كائنات داراى خصوصيت و مبدا فصلى‌

[9] - انواع مختلف را وقتى كنار هم گذاريم و بسنجيم، مى‌بينيم كه در قسمتى از مقومات ذاتى خود باهم اشتراك دارند. مثلا انسان و اسب و گاو و ماهى كه چهار نوع مختلفند در حيوانيت كه جنس همه است باهم مشتركند. اما تنها وجود يافتن حيوانيت سبب وجود انسان يا ماهى نمى‌شود و مى‌بايست امتياز ذاتى خاصى كه انسان و يا ماهى را از ديگران جدا مى‌كند و در اصطلاح منطق «فصل» ناميده مى‌شود بدين حيوانيت «جنس» منضمّ شود تا نوع خاص بوجود آيد. مترجم.