امرى، به شراشر وجود متحرك محيط است، شى‌ء متحرك، غير از سير به طرف علت اصلى خود كه بالأخره معاد و نهايت آن مى‌باشد راهى ندارد و إليه أشار العارف [1] القيومى.

چه آن كه سير به طرف آخرت و رجوع به اصل وحدت، عروج معنوى است؛ و سالك به طرفى مى‌رود و وجودى را طالب است كه از جميع جهات بر او احاطه دارد؛ چه آن كه مراتب وجودى به منزله دوايرى هستند كه برخى، محيط و برخى، محاطند. و فرق بين دايره حسى و دايره معنوى آن است كه محاط در دواير معنوى، محيط در دواير حسى است [2].

نقل و تحقيق‌

عارف محقق، و عالم نحرير، قاضى سعيد قمّى- قدس سره- گمان كرده است كه‌

[1]و في الكلام الإلهي «و لكلّ وجهة هو مولّيها» ...

اهل عرفان از متألّهان امّت مرحومه- رضى اللّه عنهم- از اين جهت ارتباط و ربط به وجه خاص و رشته سبب‌سوزى و جهت توليه و «قرب وريدى» تعبير نموده‌اند. اهل معرفت اين قسم از دقائق و لطائف را، از آيات قرآنيه و احاديث نبويّه و مأثورات ولويّه اخذ نموده‌اند.

درك اين حقيقت به حسب شهود و شهود آن به اعتبار تحقق به اين مقام و بالأخره مشاهده حق و رؤيت دوست نزديك‌تر از من به من- مثلا- بر فناى در معشوق كل و حصول فنا بلكه تحقق فناى عن الفناءين و صحو بعد المحو و تمكين بعد التلوين و تخريب وجود مجازى جهت خلاصى از خراج كه ليس على الخراب خراج مترتب است.

[2]اما حديث انتقال يا سريان وجود مطلق به معناى فعل حق در قوابل و اعيان و حصول امواج از جنبش درياى هستى و تحقق حركت از تموّج بحر وجود، يكى از غوامض است كه در آن نيز بحث مى‌شود.