نام کتاب : سه رسائل فلسفى نویسنده : الملا صدرا جلد : 1 صفحه : 116
بحث و تحقيق
محكم و متشابه از اوصاف كلام إلهى است و در قرآن، آيات قرآنيه به
محكمات و متشابهات تقسيم شده است؛ ما در مباحث قبل به طور اختصار برخى از احكام
محكم و متشابه را ذكر نموديم و از جمله بيان نموديم كه چون محكم و متشابه داراى
معانى متعدد است و قهرا مصاديق اين دو نيز مختلف و متعدد مىباشد، اصل آيه شريفه
دال بر وجود محكمات و متشابهات در قرآن كريم نيز خود خالى از تشابه نيست.
و نيز بيان نموديم كه محكمات و به تبع آن متشابهات، داراى معانى
متعدد است؛ لذا برخى اكثر آيات قرآنيه را از متشابهات دانستهاند و جمعى جميع
آياتى كه مشتمل است بر ذات و صفات و افعال حق (از باب آنكه حق تعالى منزه از اوصاف
خلق است و ذات و صفت و فعل او امكان ندارد مشابه ذات و صفات و افعال خلق باشد)، از
متشابهات دانستهاند.
برخى از اين جماعت جميع الفاظى را كه به حق و خلق هر دو نسبت داده
شده است، مشترك لفظى مىدانند و منكر اشتراك معنوى وجود و شئون آن از اوصاف كماليه
نظير علم و قدرت و اراده و سمع و بصر و ... شدهاند.
دامنه اين بحث منجر مىشود به تعطيل از معرفت ذات و صفت و افعال
الهيه و انكار اصول اوليه متعارف بين اهل معرفت و حكمت، بنا بر اين كه لفظ محكم و
متشابه داراى معانى و مصاديق وسيع متعدد و مختلف باشد؛ اصل آيه شريفه «... مِنْهُ آياتٌ
مُحْكَماتٌ ...»متشابه
است.
و نيز گفتيم كه اين حصر، حصر حقيقى نيست؛ بلكه امكان دارد آيهاى
نه محكم باشد و نه متشابه، به حسب معانى و اوصافى كه براى محكمات و متشابهات بيان
كردهاند.
و نيز بايد توجه داشت كه بنا بر اصول و قواعد مقرر در كتب محققان
از شيعه و متألهان از اتباع ائمه اثنا عشرية، مثل صدر المتألهين و اتباع او كه در
حكمت نظرى و بحثى و فلسفه ذوقى راسخند و از اهل بيت وحى و تنزيل متابعت نمودهاند،
با حفظ قواعد مقرر و اصول متخذ از راسخان در علم قرآن جميع آيات مربوط به ذات و
اوصاف و افعال الهيه از محكمات محسوب مىشوند.
نام کتاب : سه رسائل فلسفى نویسنده : الملا صدرا جلد : 1 صفحه : 116