و أما عند علماء الظاهر و أهل الكلام فلما كان إطلاق الأسماء عليه
تعالى بالتوقيف الشرعي فلا شبهة في عدم جواز إطلاق الوجود بل[2]الموجود أيضا عندهم
على
[1]مراد مولوي قدس سره از عدم ماهيت است و در زبان عرفاء
بسيار بود كه از ماهيت بعدم تعبير شود چه عدم رفع الوجود است و شيئيت ماهيت هم
شيئيت وجود نيست چه شيئيت وجود اباى از عدم دارد و شيئيت ماهيت اباى از عدم و از
وجود هيچيك ندارد و چون اباى از وجود ندارد و با او جمع ميشود هستى نماست پس بود
او راست و نمود بود ما را ست و مراد از ما ذات ماهيتى ما و شيئيت- عين ثابت ما است
و هاي جمع در تقدير مؤخر است يعنى هستى نماهائيم و مراد از قولش كه تو هستى مائي
نه طريقه منتسبه بسوى ذوق التأله است كه وجود زيد الله زيد ميگويند چه وجود پيش
آنان وحدت عدديه دارد و بايد ماهيت اصل باشد تا وجوب و امكان و عليت و معلوليت بر
واحد عددي وارد نشود و اجتماع متقابلين لازم نيايد و پيش عرفاء شامخين وجود اصل
است و ليس في الدار غيره ديار و سنخ ديگر اصالت ندارد و ليكن مراتب و شئون ذاتيه
قائلند چنانكه اقدمين حكماء هم به اين قائلند و سنخيت در مراتب ميباشد بالاتر از
آنچه در نوع واحد است و وجود را نوع نشايد گفت پس مرتبة از وجود علت و مرتبه از
وجود معلول است و ماهيت اعتباريه معلول بالعرض است- پس او تعالى و تقدس هستى ماست
چون اصل محفوظ در مراتب هستى اوست و هر مرتبه ذاتا و صفتا و فعلا و بالجملة ظهورا
نيازمند آن بي نيازنديا
أَيُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ إِلَى اللَّهِ وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنِيُو در بعضي از نسخ چنين بنظر رسيده-
ما عدمهائيم هستيهاى ما
تو وجود مطلق و فانى نما
بنا بر اين مطابق آنست كه گفته شدة اين نيست كه هست مينمايد بگذار
و آن هست كه نيست مينمايد بطلب، س ره