شهر كوفه كه مركز تشيع شمرده مى‌شد رقابت مذهبى داشت، عده‌اى قابل توجه شيعه بودند و هم‌چنين در طرابلس و نابلس و طبريه و حلب و هرات شيعه بسيار بود و اهواز و سواحل خليج فارس از ايران، مذهب شيعه‌ [1] داشت.

در آغاز اين قرن بودكه «ناصر اطروش» پس از سال‌ها تبليغ كه در شمال ايران به عمل آورد به ناحيه طبرستان استيلا يافت و سلطنت تأسيس كرد كه تا چند پشت ادامه داشت و پيش از «اطروش» نيز حسن بن زيد علوى سال‌ها در طبرستان سلطنت كرده بود. [2]

در اين قرن فاطميين كه اسماعيلى بودند به مصر دست يافتند و سلطنت دامنه‌دارى (296- 527 ق) تشكيل دادند [3]

بسيار اتفاق مى‌افتاد كه در شهرهاى بزرگ مانند بغداد و بصره و نيشابور كشمكش و زد و خورد و مهاجمه هايى ميان شيعه و سنى در مى‌گرفت و در برخى از آنها شيعه غلبه مى‌كرد و از پيش مى‌برد.

شيعه در قرن پنجم تا نهم هجرى‌

از قرن پنچم تا اواخر قرن نهم شيعه به همان افزايش كه در قرن چهارم داشت ادامه مى‌داد و پادشاهانى نيز كه مذهب شيعه داشتند به‌وجود آمده از تشيع ترويج مى‌نمودند.

در اواخر قرن پنجم هجرى دعوت اسماعيليه در قلاع الموت ريشه انداخت و اسماعيليه نزديك به يك قرن و نيم در وسط ايران در حال استقلال كامل مى‌زيستند [4] و

[1] . الحضارة الاسلاميه، ج 1، ص 97

[2] . مروج الذهب، ج 4، ص 373 و الملل و النحل، ج 1، ص 254

[3] . تاريخ ابى‌الفداء، ج 2، ص 63 و ج 3، ص 50

[4] . به تواريخ كامل و روضة الصفا و حبيب السير مراجعه شود