بيان ديگر

در بحث ظاهر و باطن قرآن در بخش دوم كتاب اشاره كرديم كه معارف اسلامى در قرآن كريم، از راه‌هاى گوناگون بيان شده است و راه‌هاى نامبرده به‌طور كلى به دو طريق ظاهر و باطن منقسم مى‌شود.

بيان از طريق ظاهر بيانى است كه مناسب سطح افكار ساده عامه مى‌باشد به خلاف طريق باطن كه اختصاص به خاصه دارد و با روح حيات معنوى درك مى‌شود.

بيانى كه از طريق ظاهر سرچشمه مى‌گيرد خداى متعال را فرمانرواى على الاطلاق جهان آفرينش معرفى مى‌كند كه سراسر جهان ملك اوست. خداوند جهان، فرشتگان بسيار بيرون از شمار آفريد كه فرمانبران و مجريان اوامرى هستند كه به هر سوى جهان صادر مى‌فرمايد و هر بخش از آفرينش و نظام آن ارتباط به گروه خاصى از فرشتگان دارد كه موكل آن بخش هستند.

نوع انسان از آفريدگان و بندگان او هستند كه بايد از اوامر ونواهى او پيروى و فرمانبردارى كنند و پيغمبران حاملان پيام‌ها و آورنده شرايع و قوانين او هستند كه به سوى مردم فرستاده و جريان آنها را خواسته است.

خداى متعال از اين روى كه به ايمان و اطاعت، وعده ثواب و پاداش نيك داده و به كفر و معصيت وعيد عقاب و سزاى بد داده، و چنان‌كه فرموده خلف وعده نخواهد نمود، و از اين روى كه عادل است و مقتضاى عدل او اين است كه در نشئه ديگرى دو گروه نيكوكاران و بدكاران را كه در اين نشئه موافق خوبى و بدى خود زندگى نمى‌كنند از هم جدا كرده خوبان را زندگى خوب و گوارا و بدان را زندگى بد و ناگوار عطا نمايد.

خداى متعال به مقتضاى عدل خود وعده‌اى كه فرموده گروه انسان را كه در اين نشئه مى‌باشند بدون استثنا پس از مرگ دوباره زنده مى‌كند و به جزئيات اعتقادات و