مراتب اشدّ نيز مطلق باشد، همچنين تقييد مرتبه ضعيف نيز نسبى است و ثانيا، بايد كمال دقت را داشت كه در جهان خارج جز وجود چيزى نيست، پس اين تنها در ظرف اعتبار ذهن است كه با مقايسه اين دو مرتبه براى مرتبه ضعيف وسعت بيشترى فرض‌شده كه قسمتى از آن را وجود پر كرده است؛ كأنه خلئى‌ [1] است كه تنها بخشى از آن را وجود مرتبه ضعيف پر نموده است. همه اينها ناشى از مقايسات و اعتبارات ذهن است. در هرحال، چه بخواهيم و چه نخواهيم، ذهن ما اين‌گونه عمل مى‌كند، پس گزيرى از آن نيست، نهايت اين است كه با آگاهى از آن مراقب باشيم به اشتباه دچار نگرديم.

بار ديگر، عين همين مقايسه را بين مرتبه شديد و مرتبه اشدّ، كه فوق آن است، انجام مى‌دهد و مرتبه شديد را نسبت به مرتبه اشد مقيد و مرتبه اشدّ را نسبت به شديد مطلق مى‌خواند و به همين ترتيب اين مقايسات ادامه دارد تا برسد به مرتبه‌اى كه هيچ حدى ندارد، فعليت محض و وجود صرف است و هيچ عدمى آن را در بر نگرفته است. كأنّه وجودى است كه تمام خلأ نامتناهى را پر كرده است، نظر به اينكه اين مرتبه حدى ندارد، گاه در مورد آن مجازا مى‌گويند: «حد آن لا حدّى است.» تا اينجا، سير ما از ضعيف به شديد بود؛ يعنى، در هر مقايسه، وجودى را با وجود ديگرى اشدّ از آن مى‌سنجيديم و در هر سنجشى به‌وجودى مطلقتر از قبلى دست مى‌يافتيم، پس سير ما از مقيد به مطلق بود و در نهايت منتهى مى‌شديم به وجودى كه مطلقا مطلق است؛ يعنى، مطلق نسبى نيست و هيچ عدمى آن را مقيّد نساخته است. اكنون ممكن است عكس اين سير را در پيش گيريم، يعنى از وجود شديد به سوى ضعيف و از مطلق به مقيّد سير كنيم. در اين صورت، در هر مقايسه‌اى، به‌وجودى مقيد نسبت به‌وجود قبلى برمى‌خوريم و بالاخره در انتها به مرتبه‌اى از وجود مى‌رسيم كه در مرز عدم واقع شده و قدم بعدى آن عدم صرف است و آن وجودى است كه از وجود و فعليت تنها وجود و فعليت قوه را داراست و لا غير؛ يعنى، قوه محض است و هيچ فعليتى ندارد، مگر فعليت قوه را؛ يعنى، در بالقوه بودن بالقوه نيست، بلكه بالفعل است:

الامر الثانى، انّ بين مراتب الوجود اطلاقا و تقييدا بقياس بعضها الى بعض، لمكان ما فيها من‌

[1] - مقصود خلأ مكانى نيست و اين صرفا يك تشبيه است، هرچند در خلأ مكانى نيز ذهن همين‌گونه عمل مى‌كند، يعنى يك فضاى لا يتناهى خالى فرض مى‌كند كه قسمتى از آن را عالم اجسام پر كرده است در حالى‌كه چنين فضايى وجود ندارد و صرفا ساخته ذهن است.