مى‌آيد. بنابراين، با اين فرض در خارج تعددى نيست تا تركّبى متصور باشد، يك وجود بسيط است و مفاهيم متعدد صادق بر آن. حاصل آنچه گفته شد اينكه طبق فرض اوّل دو شى‌ء بسيط تحقق يافته‌اند نه يك شى‌ء مركب و آنچه را به لحاظ مركوب بودن «مادّه» ناميده‌ايم وجود و فعليت مستقلى دارد و طبعا مجموع صورت و ماده را شى‌ء واحد ناميدن، مانند واحد ناميدن مجموع روح و بدن، مسامحه است و طبق فرض دوم يك شى بسيط وجود دارد نه يك شى‌ء مركب، زيرا در اين فرض مادّه وجود بالفعل ندارد و به مقتضاى اصل دوم- كه وجود مساوق با فعليت است- نمى‌توان وجود حقيقى به آن نسبت داد؛ آنچه بالفعل وجود دارد يك چيز بيش نيست.

4- 6: فرع چهارم- اتحاد وجود با صفاتش‌

1- 4- 6: توضيح مدّعا

صفت يا صفات حقيقى وجود خارج از آن نيستند؛ يعنى، اگر چيزى حقيقتا وصف وجود شى‌ء است- نه وصف ماهيت آن‌كه بالعرض به‌وجودش نسبت داده شده- واقعيت چنين وصفى در خارج عينا همان واقعيت وجود شى‌ء است. مثلا وحدت، عليت، وجوب و امثال ذلك از صفات وجودند؛ آنچه حقيقتا متصف به اين صفات مى‌شود وجود شى‌ء است نه ماهيت آن. وجود شى‌ء واحد است، علت است، واجب است نه ماهيت آن. حال مدّعا اين است كه اين صفات در خارج مصداق و واقعيتى غير از واقعيت وجود شى‌ء ندارند. پس نبايد گمان كرد كه در خارج وجود شى‌ء يك واقعيت است و وحدت آن واقعيت ديگرى، به‌طورى كه با انضمام آن به‌وجود وجود واحد شود و بدون انضمام نه؛ بلكه تصور درست اين است كه در خارج بيش از يك واقعيت بسيط، كه همان حقيقت خارجى وجود است، چيز ديگرى نيست ولى همين واقعيت واحد به اعتبارى نيز مصداق مفهوم وحدت و به اعتبارى ديگر مصداق مفهوم علت نيز هست و هكذا. پس هرچند صفات و محمولات حقيقى وجود كثيرند، مصداق آنها واحد است؛ لذا كثرت آنها در مرتبه مفهوم و در ظرف ذهن است ولى در مرتبه مصداق و در ظرف خارج كثرتى در كار نيست، تنها يك واقعيت است كه مصداق همه اين مفاهيم به‌شمار مى‌رود:

و رابعا، انّ ما يلحق الوجود حقيقة من الصفات و المحمولات امور غير خارجة عن ذاته.