روحانيّت خود خبر داد كه: «كنت مع جميع الانبياء سرّا و مع خاتم الانبياء جهرا». [1]

نكتة اخرى: مقرّر است كه در خطّ استوا، وقت زوال كه خورشيد بر سمت الرّأس گذرد، هيچ شاخصى سايه ندارد. پس آن جناب، چون در خطّ استواى معنوى مقيم بود كه موسى عليه السّلام آداب «كثرت» را بيشتر مراقب، و عيسى عليه السّلام «وحدت» و «ترك» و «تجريد» را زياد مواظب، قبيله اين مشرق، و او از آن مغرب بود، و حضرت محمّد مصطفى صلّى اللّه عليه و آله «وحدت در كثرت» و «كثرت در وحدت» مثل كفتى الميزان المتساويتين، داشت و قبلته بين المشرق و المغرب. پس، آفتاب حقيقت، در نزول به قمة الرّأس وجود مبارك او، سايه نگذاشت و همه «نور» شد.

فصل در بيان خاتميّت آن جناب است:

كما فى القرآن المجيد: «وَ لكِنْ رَسُولَ اللَّهِ وَ خاتَمَ النَّبِيِّينَ». [2] چون دانسته شد كه روحانيّت او عقل كلّى و صادر نخستين و بدو سلسله نزوليّه افعال حق تعالى است و قوس «صعود»، بر وفق قوس «نزول» است، و هر چه در آن قوس بوده، بايد در اين قوس به ظهور رسد: «كَما بَدَأَكُمْ تَعُودُونَ» [3]، چنانكه آنجا عقول كليّه بود، و نفوس كليّه و صور صرفه و طبايع دهريّه، هم چنين به ازاى آنها، امثالى بايد در صعود محقّق شود، ليكن در نزول «الاشرف فالاشرف» از حق پديدار آمدند، در صعود «الاخس فالاخس» بر مى‌گردند، و از اينجاست- و اللّه يعلم- كه حمله عرش در اوّل چهار بودند، و در آخر هشت مى‌شوند: «و يحمل عرش ربّك يومئذ ثمانية» [4] پس، آن جناب در عروج، رسيد به مقام «عقل كلّى» كه در اوّل بود: بيت‌

دو سر خطّ حلقه هستى‌

به حقيقت، به هم تو پيوستى‌

[5] پس، وجود مبارك او، در معنى مقام «رتق» دارد و كمالات عقول كليّه و جزئيّه را