اختصارگوئى‌

اختصارگوئى را، اگر بتوان از ويژگى‌هاى يك كتاب محسوب داشت، اسرار الحكم به طور حتم، داراى اين ويژگى است و رنگ آن، بارزتر از خصوصيات ديگر مورد مشاهده در اين كتاب است. رعايت اختصار و التزام به اختصارگوئى، در اين اثر فيلسوف، چنان واضح و نمايان است كه اگر بنا بر ارائه نمونه باشد، كار از اختصار گذشته و به درازا مى‌انجامد. چه، كمتر بحثى را مى‌توان يافت كه سبزوارى در آغاز يا فرجام آن، اشاره‌اى به التزام جدّى خود بر خلاصه‌نويسى نكرده باشد.

پس، براى شتر «دوازده» نصاب است، و براى گوسفند «پنج»، و براى گاو «دو»، و تفصيل اين نصب و تعيين قدر مخرج و كمّ و كيفيّت اينها، در كتب مبسوطه فقه مشروح است، و ما نيز در «نبراس منظوم» ذكر كرده‌ايم، و اينجا، لطايف اعداد نصب را مجملى مى‌گوئيم. [1]

در اين قسمت، تنها به چند نمونه از مواردى كه خلاصه نگارى «اسرار الحكم» در آنها بازتاب عينى يافته است، اشاره‌اى گذرا مى‌كنيم و مى‌گذريم:

- تحقيق آنكه: قوّت لامسه، يكى است يا چهار و جماعتى كه از ايشان است شيخ‌ [2]، به اخير قائل‌اند، ثمرى چندان ندارد، خاصّه بناى ما بر اختصار است، در اين مطالب.

- ... علامات ديگر نيز هست و اختصار اولى است. [3]

- ... ادلّه اين مطالب و جرح و تعديل اينها، در كتب مبسوطه مذكور است و ما اختصار كرديم. [4]

- كلام در مدارك جزئيه باطنه، اقتضا كند عقد چند فصل بر سبيل اختصار ... [5]

- خلاصه: از مطلب بيرون نرويم. [6]