نام کتاب : أسرار الحكم نویسنده : محقق سبزوارى جلد : 1 صفحه : 31
فراز اخير اين بيان، حاوى
برداشت ارزشمندى است كه «حيات سالارى» فيلسوف را نشان مىدهد، و اين، نكتهاى به
واقع مانا و بنيادمند است كه وى بدان توجّه يافته و طىّ آن، «حيات» را اساسىترين
«تطهيرگر تكوين» شناخته و شناسانده است.[1]
حكمت نظرى در اسرار
الحكم
امّا داستان حكمت نظرى كه
بخش عمده «اسرار الحكم» را تشكيل داده است، ماجرايى دامنهدار و مفصّل دارد.
نخستين و اساسىترين موضوعى كه در خصوص اين بخش، بايسته به ياد كرد است، تعريف خاص
سبزوارى از «حكمت» است.
حكيم سبزوار، حكمت را به
چند صورت متنوّع تعريف كرده است، از جمله به اينكه:
- «حكمت»، شناختن حقايق
است، از «خداشناسى» و «خودشناسى» و فرمان خداشناسى. چه، فرمان شريعت نبىّ و چه
فرمان طريقت او.[3]
- «حكمت»، واسطه است، ميان
«جربزه» و «بلاهت»، اعنى: در تكثير طرق منافع دنيويّه داثره و تقليل طرق، مضارّ
او، فكرت را مصروف ندارد و اهمال بالكليّه هم نكند.[4]
[1] - ... سيّم «ارض»است و از اين مطهّر است، «سنگ استنجاء» و «تراب» «ولوغ»، و سرّ مطهريّتش آن است كهارض، عنصر غالب هيكل توحيد است كه انسان بشرى باشد و به اين است ثبات و استقامت دركارها، و «مسجد» است و «مسجود» كه حضرت پيغمبر فرمود: «جعلت لى الارض مسجدا وطهورا»، و مسجود ملك شد، ولى سجده «تعظيم»، نه «تعبيد»، و از اينهاست كه «تيمّم»به آن مىشود. پس، هم مطهّر است از «حدث» و هم مطهّر است از «خبث». چهارم «نار»است و سرّ مطهريّتش آن است كه شبيه به نفس است، در لصوق و علوق به جسم و در اينكهمجاور خود را متّصف به صفات خود كند و در انارت ما حول خود، و از اينجاست كهاشراقيّون گفتهاند كه: «النّار أخ النّور الاسفهبد»، و نفس، حىّ است و حيات،مطهّر. پس، هم چنين، نار. «اسرار الحكم»- نسخهمستوفى-/ 467.
[2] - ه. ن/ 472.
[3] - همان/ 384.
[4] - «اسرار الحكم»-نسخه مستوفى-/ 384 و 385.
نام کتاب : أسرار الحكم نویسنده : محقق سبزوارى جلد : 1 صفحه : 31