حيوانيكه از بلندى افتاده و مرده و حيوانيكه با شاخ زدن مرده است مردم جاهليّت آنها را حلال دانسته و ميخوردند. اين لفظ فقط يكبار در قرآن مجيد آمده است.

نطف‌: يكى از معانى نطف چكيدن است كه توأم با صاف شدن و كم كم بودن ميباشد گويند:

«نَطَفَ‌ الماء نَطْفاً: سال قليلا قليلا» نطفه را آب صاف شده و آب كم گفته‌اند راغب گويد: «النُّطْفَةُ، الماء الصافى» اين عبارت در صحاح و قاموس و اقرب نيز هست با قيد «كم باشد يا زياد». طبرسى در ذيل آيه 5 حجّ فرموده: نطفه بمعنى آب كم است از مذكر و مؤنث و هر آب صاف را نطفه گويند و در ذيل‌ إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنْسانَ مِنْ‌ نُطْفَةٍ أَمْشاجٍ‌ انسان: 2.

فرموده: اصل نطفه بمعنى آب كم است گاهى بآب زياد نيز گفته شود.

امير المؤمنين على عليه السلام درباره خوارج فرمود:

«مَصَارِعُهُمْ دُونَ‌ النُّطْفَةِ».

خطبه 59 كه مرادش رود نهروان است يعنى قتلگاه آنها در كنار آن نهر است.

اين لفظ در قرآن مجيد دوازده بار آمده و همه درباره نطفه انسان است:

گرچه آنرا نطفه مرد گفته‌اند ولى در اغلب آيات اختصاص بنظر نميايد بلكه ظاهرا نطفه مرد و زن هر دو مراد است مثل‌ خَلَقَ الْإِنْسانَ مِنْ‌ نُطْفَةٍ فَإِذا هُوَ خَصِيمٌ مُبِينٌ‌ نحل: 4. وَ اللَّهُ خَلَقَكُمْ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ مِنْ‌ نُطْفَةٍ فاطر: 11.

حتى آيه‌ أَ لَمْ يَكُ‌ نُطْفَةً مِنْ مَنِيٍّ يُمْنى‌ قيامت: 37. بنا بر آنكه «منىّ» بمعنى اندازه گرفته شده باشد چنانكه در «منى» گذشت. ولى مراد از «ماءٍ دافِقٍ» و أَ فَرَأَيْتُمْ ما تُمْنُونَ‌ نطفه مرد است.

اگر گويند در وقت نزول قرآن مردم از نطفه زن خبر نداشتند؟

گوئيم آرى. ولى چه اشكال دارد كه خداوند هر دو را قصد كرده باشد امروز ميدانيم كه انسان از نطفه مرد و زن هر دو بوجود ميآيد.

نطفه اگر در آيات بمعنى آب كم‌