تام الاختيار است لذا در جاى شاهد آمده است يعنى هر كدام از دو مدّت را تمام كردم بر من اجحاف و تعدّى نخواهى كرد و خدا بر آنچه ميگوئيم و شرط ميكنيم گواه است و متخلّف را كيفر ميدهد نظير اين آيه است آيه:

فَلَمَّا آتَوْهُ مَوْثِقَهُمْ قالَ اللَّهُ عَلى‌ ما نَقُولُ‌ وَكِيلٌ‌ يوسف: 66.

ثُمَّ لا تَجِدُ لَكَ بِهِ عَلَيْنا وَكِيلًا اسراء: 86. وكيل در اينگونه آيات در جاى نصير و انتقام كش است چنانكه در آيه 75. همين سوره آمده:

ثُمَّ لا تَجِدُ لَكَ عَلَيْنا نَصِيراً.

ولج‌: ولوج بمعنى دخول است.

«وَلَجَ‌ الشّى‌ء فى غيره: دخل» راغب دخول در جاى تنگ گفته است. ظاهرا آن فقط دخول سوزن در چيزى نيست كه با فشار و جا باز كردن باشد زيرا در نهج البلاغه نامه: 24. آمده:

«لِيُولِجَهُ‌ بِهِ الْجَنَّةَ».

و نيز آمده:

«وَ بَحْرٌ عَمِيقٌ فَلَا تَلِجُوهُ‌».

حكمت: 287. اوّلى دخول معمولى و دوّمى بطور جا باز كردن است.

وَ لا يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّى‌ يَلِجَ‌ الْجَمَلُ فِي سَمِّ الْخِياطِ اعراف: 40. داخل بهشت نميشوند تا ريسمان ضخيم وارد سوراخ سوزن شود. يَعْلَمُ ما يَلِجُ‌ فِي الْأَرْضِ وَ ما يَخْرُجُ مِنْها سباء: 2.

ميداند آنچه را كه- از تخم، آب، انسان، اشعه و غيره- داخل زمين ميشود و آنچه از زمين خارج ميگردد.

تُولِجُ‌ اللَّيْلَ فِي النَّهارِ وَ تُولِجُ‌ النَّهارَ فِي اللَّيْلِ ... آل عمران:

27. شب را بروز و روز را بشب داخل ميكنى. گفته‌اند مراد كوتاه و بلند شدن شبها و روزهاست. مثلا در بهار كه روزها بلند ميشود قسمتى از روز وارد شب ميشود.

بنظر نگارنده مراد داخل شدن شب بجاى روز و روز بجاى شب است.

چنانكه ميدانيم: شب و روز پيوسته در اطراف زمين ميگردند- البتّه در اثر حركت زمين- و هر يك آنديگرى را تعقيب ميكند پس مرتّبا روز جاى شب و شب جاى روز را ميگيرد.

مثل‌ وَ اخْتِلافِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ