و در مجمع و المنار ذيل: يَسْئَلُونَكَ عَنِ‌ الْأَنْفالِ‌ گفته‌اند: نماز نافله را از آن نافله گويند كه زايد بر واجب است. ايضا نفل بمعنى عطيّه آمده چنانكه در قاموس و صحاح گفته، طبرسى نسبت آنرا به «قول» داده است و نفل (بر وزن فرس) بمعنى غنيمت و هبه و زيادت است، جمع آن انفال ميباشد مثل سبب و اسباب.

راغب گويد: گفته‌اند نفل بعينه غنيمت است ليكن باعتبار آنكه با فتح بدست آمده غنيمت و باعتبار آنكه عطائى است از جانب خدا بدون استحقاق، نفل گفته ميشود.

وَ وَهَبْنا لَهُ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ‌ نافِلَةً وَ كُلًّا جَعَلْنا صالِحِينَ‌ انبياء: 72.

نافله بمعنى عطيّه است يعنى: اسحق و يعقوب را بابراهيم عطيه‌اى داديم و همه را نيكوكار گردانديم. بقولى «نافله» فقط به يعقوب راجع است.

وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ‌ نافِلَةً لَكَ عَسى‌ أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً اسراء: 79. يعنى بعضى از شب را با قرآن (نماز) بيدار باش كه زيادتى بر فرائض و يا عطيّه‌اى است نسبت بتو، شايد خدايت تو را بمقام پسنديده‌اى برساند باتفاق روايات فريقين و اجماع مفسران مقصود از مقام محمود مقام شفاعت است. آيه ظاهرا راجع بنماز شب باشد.

در مجمع از ابن عباس نقل شده:

نماز شب بر آنحضرت واجب و بر ديگران فضيلت بود در صافى از تهذيب از امام صادق عليه السّلام منقول است كه از نوافل پرسيدند فرمود:

«فَرِيضَةٌ فَفَزِعَ السَّامِعُونَ».

از اينكه امام فرمود:

واجب است شنوندگان ترسيدند فرمود: مقصودم نماز شب است بر رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله كه خدا فرموده:

وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ‌ نافِلَةً لَكَ‌.

ظاهرا از آيه اختصاص آنرا بر رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله نفهميده‌اند گر چه در جوامع الجامع آنرا معناى اوّل گفته است مجلسى رحمه اللّه در بحار باب فضائل و خصائص آنحضرت آيه فوق را نقل كرده و فقط كلمات‌