را دفع كرد و كوبيد. اين لفظ فقط يكبار در قرآن مجيد آمده است.

قمّل: فَأَرْسَلْنا عَلَيْهِمُ الطُّوفانَ وَ الْجَرادَ وَ الْقُمَّلَ‌ وَ الضَّفادِعَ وَ الدَّمَ آياتٍ مُفَصَّلاتٍ‌ اعراف: 133. قمّل بضمّ قاف و فتح ميم مشدّد جمع قمّله بمعنى شپشه است و يا بمعنى مگس كوچك است چنانكه راغب گفته. و آن با آنچه در تورات فعلى در سفر خروج باب 8 آمده مطابق است و در قاموس كتاب مقدس زير كلمه «مگس» بآن اشاره كرده در تورات گر چه پشه نيز گفته شده ولى ظاهرا بواسطه كوچكى جثّه آنها بوده لذا در قاموس كتاب مقدس بآن اشاره نكرده است.

بعضى‌ها آنرا شپش معمولى كه در بدن انسان توليد ميشود ترجمه كرده‌اند ولى آن اشتباه است قمل بر وزن فلس بمعنى شپش است نه قمّل مشدّد مگر آنكه قرائت شاذّ را در نظر بگيريم كه آنرا بر وزن فلس خوانده‌اند.

در المنار از تفسير ابن كثير نقل كرده كه ابن عباس گفته: آن شپشه است كه در گندم توليد ميشود و در قول ديگرش آن ملخهاى كوچكى است كه بال ندارند مجاهد و عكرمه و قتاده نيز آنرا انتخاب كرده‌اند.

حسن و سعيد بن جبير حشرات سياه و كوچك گفته‌اند. ابن جرير گويد شپشى است مثل شپش كه در بدن شتر پيدا ميشود.

طبرسى رحمه اللّه در ذيل «اللغة» آنرا كبار القردان گفته. قردان جمع قراده همان شپش شتر و غيره است بجاى شپش انسان و در ذيل «المعنى» آنچه از المنار نقل شد نقل كرده و فرموده بقولى كيك است كه در بدن توليد ميشود (برغوث).

قمّل از جمله معجزات نه گانه موسى عليه السّلام بود در مجمع از سعيد بن جبير نقل شده: شپشه (حشره گندم خوار) در مصر چنان زياد شد كه از ده انبار گندم كه بآسياب مى‌بردند جز سه قفيز بدست نميايد شپشه حتى بموها و ابروها و مژگانها و بدنهاى فرعونيان چسبيدند گوئى آبله در آورده‌