اين كتاب تفاوت فاحشى با يكديگر دارد، بخش «ونديداد» آن صراحت در ثنويّت دارد ولى از بخش «گاتاها» چندان دوگانگى فهميده نميشود بلكه بر حسب ادعاى برخى از محققين از اين بخش يگانه پرستى استنباط ميگردد ...

ولى ما بر حسب اعتقاد اسلامى‌ايكه درباره مجوس داريم ميتوانيم چنين استنباط كنيم كه دين زرتشت در اصل يك شريعت توحيدى بوده است زيرا بر حسب عقيده اكثر علماء اسلام، زرتشتيان از اهل كتاب محسوب ميگردند.

محص‌:

خالص كردن. «محص الشّى‌ء: خلّصه من كلّ عيب» راغب گفته: اصل محص خالص كردن شى‌ء است از هر عيب. وَ لِيُمَحِّصَ‌ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ يَمْحَقَ الْكافِرِينَ‌ آل عمران:

141. تا خدا مؤمنان را از شوائب كفر و نفاق خالص و پاك كند و كافران را از بين ببرد وَ لِيَبْتَلِيَ اللَّهُ ما فِي صُدُورِكُمْ وَ لِيُمَحِّصَ‌ ما فِي قُلُوبِكُمْ‌ آل عمران:

154. تا خدا آنچه را كه در سينه‌ها داريد امتحان و آنچه را كه در قلب‌ها داريد از شرك و نفاق خالص گرداند.

اين لفظ دو بار بيشتر در قرآن نيامده است.

محق‌: نقصان تدريجى. در مجمع فرموده: محق نقصان شى‌ء است حالا بعد حال. «انمحق و امتحق» يعنى بتدريج تلف شد و از بين رفت، محاق آخر ماه است كه هلال در آن ناقص ميشود. راغب تدريج را قيد نكرده و گويد «محقه» يعنى آنرا ناقص كرد و بركتش را برد. ظاهرا قيد تدريج لازم است‌ يَمْحَقُ‌ اللَّهُ الرِّبا وَ يُرْبِي الصَّدَقاتِ‌ بقره: 276. خدا ربا را بتدريج از بين ميبرد و صدقات را افزايش ميدهد.

وَ لِيُمَحِّصَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ يَمْحَقَ‌ الْكافِرِينَ‌ آل عمران: 141. اين لفظ بيشتر از دو بار در قرآن نيامده است.

محال‌: كيد، عقوبت، عذاب.

راغب و طبرسى آنرا «الاخذ بالعقوبة» گفته‌اند وَ هُمْ يُجادِلُونَ فِي اللَّهِ وَ هُوَ شَدِيدُ الْمِحالِ‌ رعد: 13. آنها در