ما خَلَقَ. وَ مِنْ شَرِّ غاسِقٍ‌ إِذا وَقَبَ‌ فلق: 1- 3. «غاسق» را شب تاريك، ماه گرفته شده و هجوم كننده با ضرر گفته‌اند در نهايه و كشّاف هست:

عايشه گويد: رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله دست مرا گرفت و بماه اشاره كرده فرمود:

«تَعَوَّذِي بِاللَّهِ مِنْ شَرِّ هَذَا فَإِنَّهُ‌ الْغَاسِقُ‌ إِذا وَقَبَ‌ وَ وُقُوبُهُ دُخُولُهُ فى الْكُسُوفِ وَ اسْوِدَادُهُ».

ناگفته نماند: «الفلق» اعمّ و شامل هر شكافته شده است و نيز مِنْ شَرِّ ما خَلَقَ‌ اعمّ و شامل همه مخلوقات است، بايد غاسِقٍ‌ را نيز اعمّ گرفت تا در رديف ما قبل بوده باشد چنانكه‌ النَّفَّاثاتِ‌ در ما بعد نيز اعمّ است. لزومى ندارد كه آنرا شب تاريك معنى كنيم و اگر شب و غيره بالخصوص مراد بود لازم بود «الغاسق» گفته شود بهتر است آنرا هاجم با ضرر، چنانكه طبرسى فرموده يا هاجم مخفى معنى كنيم زيرا غسق بمعنى تاريكى است و آن توأم با پنهانى و خفا است و از مطلق غاسق بخدا پناه برده نشده بلكه با قيد إِذا وَقَبَ‌ ميليونها دردها، ميكروبها، سرطانها، طاعونها، تصادفات، ضررها و غيره هست كه همه مخفى و بى‌خبر بانسان هجوم ميكنند و انسان آنوقت متوجه ميشود كه وارد شده و كار خود را كرده‌اند جلوگيرى از آنها فقط با پناه بردن بخداست كه قادر بر دفع همه آنهاست معنى آيات چنين ميشود: بگو پناه ميبرم بپروردگار فلق (مخلوق) از شرّ هر آنچه آفريده و از شرّ مهاجم پنهانى كه داخل شود.

رجوع شود به «فلق».

لا يَذُوقُونَ فِيها بَرْداً وَ لا شَراباً. إِلَّا حَمِيماً وَ غَسَّاقاً نباء: 24 و 25. هذا فَلْيَذُوقُوهُ حَمِيمٌ وَ غَسَّاقٌ‌ ص: 57.

غسّاق فقط دو بار در قرآن مجيد بكار رفته و روشن است كه از طعام اهل آتش ميباشد طبرسى رحمه اللّه آنرا چرك بدبو گفته و علّت تسميه را جريان چرك ذكر كرده است گويند: «غَسَقَتِ‌ الْقُرْحَةُ» يعنى چرك‌