خريد باشد يا در فروش و آن اينكه بقيمت كم بخرد يا بقيمت گران بفروشد در اقرب الموارد گويد: «غَبَنَ‌ فُلاناً فِي الْبَيْعِ وَ الشِّراءِ: خَدَعَهُ وَ غَلَبَهُ» كلام قاموس نيز نظير آن است.

«تغابن» از تفاعل است بمعنى مغبون كردن يكديگر. اگر تغابن در آيه بين الاثنين باشد معنى آن چنين است:

روزى شما را جمع ميكند براى روز جمع (روز آخرت) آن روز، روز مغبون كردن همديگر است ولى اين مغبون كردن چگونه است؟

در الميزان پس از ردّ دو وجه در كيفيّت تغابن فرموده: اينجا صورت سومى است و آن اينكه تغابن ميان گمراه كنندگان و گمراه شدگان اعتبار شود كه متبوعان تابعان را گول ميزنند و باخذ دنيا و ترك آخرت وادارشان ميكنند و تابعان متبوعان را مغبون ميكنند كه آنها را در استكبارشان يارى ميكنند پس هر گروه ديگرى را مغبون ميكند و از ديگرى مغبون ميشود. و وجه چهارمى است كه در آن زمينه روايت وارد شده و آن اينكه:

براى هر بنده در بهشت منزلى است كه اگر اطاعت خدا ميكرد بآن داخل ميشد و براى هر بنده در آتش منزلى است كه اگر خدا را معصيت ميكرد بآن داخل ميشد. روز قيامت منازل اهل آتش كه در بهشت است باهل بهشت داده ميشود و بالعكس. پس اهل بهشت اهل آتش را مغبون ميكنند.

و از تفسير برهان نقل كرده كه امام صادق عليه السّلام فرمود: قيامت يوم التلاق است كه اهل آسمان اهل زمين را ملاقات ميكنند. يوم التناد است اهل آتش اهل بهشت را ندا كنند كه:

أَفِيضُوا عَلَيْنا مِنَ الْماءِ أَوْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ‌ و يوم التغابن است اهل بهشت اهل آتش را مغبون كنند، يوم الحسرة است يعنى روزيكه مرگ را آورده و ذبح ميكنند.

ناگفته نماند: باب تفاعل چنانكه اهل لغت تصريح كرده‌اند بمعنى مجرد نيز آيد مثل «تعالى اللَّه و تسامى و