الْمَسْجِدِ الْحَرامِ كَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ جاهَدَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ لا يَسْتَوُونَ عِنْدَ اللَّهِ ... توبه: 19. آيه شريفه گرچه مفهوما اعمّ است ولى جهت نزول آن مبيّن فضيلت على بن ابى طالب عليه السّلام است. عيّاشى در تفسير خود از ابى بصير از امام صادق عليه السّلام نقل كرده كه فرمود بامير المؤمنين صلوات اللَّه عليه گفتند: از افضل مناقب خويش ما را خبر ده. فرمود: آرى من و عبّاس و عثمان بن ابى شيبه در مسجد الحرام بوديم. عثمان بن ابى شيبه گفت: رسول خدا كليدهاى كعبه بمن داد. عباس گفت: رسول خدا سقاية را كه زمزم باشد بمن داده (تأمين آب حاجيان) ولى يا على بتو چيزى نداده است سپس خدا نازل فرموده‌ أَ جَعَلْتُمْ سِقايَةَ الْحاجِّ وَ عِمارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ كَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ جاهَدَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ لا يَسْتَوُونَ عِنْدَ اللَّهِ‌.

در مجمع آنرا بتعبير ديگرى نقل كرده و بجاى عثمان، طلحة آورده و از تفسير طبرى و غيره نيز نقل شده است.

وَ الْبَيْتِ الْمَعْمُورِ طور: 4.

رجوع شود به «رقّ» و روايات بيت المعمور در كتب روايات و تفسير.

عمران: إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى‌ آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْراهِيمَ وَ آلَ‌ عِمْرانَ‌ عَلَى الْعالَمِينَ‌ آل عمران: 33. ظاهرا مراد از عمران پدر مريم است چنانكه در آيه‌ إِذْ قالَتِ امْرَأَتُ‌ عِمْرانَ‌ آل عمران:

35. و وَ مَرْيَمَ ابْنَتَ‌ عِمْرانَ‌ الَّتِي أَحْصَنَتْ فَرْجَها تحريم: 12. بعيد است آنرا عمران پدر موسى و هارون بدانيم.

عميق: يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍ‌ عَمِيقٍ‌ حجّ: 27. عمق در اصل بمعنى گودى است «بِئْرٌ عَمِيقٌ‌» چاهى است كه ژرف و عميق باشد. در راه دور نيز بكار رفته، مراد از فجّ عميق راه دور است «عَمُقَ‌ الطَّرِيقُ وَ الْمَكَانُ: بَعُدَ وَ طَالَ» اين كلمه فقط يكبار در قرآن مجيد يافته است.

عمل: كار. اعمّ از آنكه خوب باشد يا بد. خوب و بد بودن آن‌