است ابتدا آيات قرآن را بررسى كرده سپس بسنت و تاريخ برگرديم:

1- وَ قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ الَّذِينَ‌ يُقاتِلُونَكُمْ‌ وَ لا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ‌ بقره: 190. از اين آيه روشن ميشود كه جنگ در اسلام براى جهانگشائى نيست بلكه براى اشاعه دين است بعبارت اخرى جنگ بايد در راه خدا و براى خدا باشد نه براى گرفتن خاك ديگران و توسعه ممالك.

و نيز فقط با كسانى ميشود جنگيد كه با ما ميجنگند «الَّذِينَ يُقاتِلُونَكُمْ» و تجاوز بديگران هر چند كفّار باشند جايز نيست‌ «وَ لا تَعْتَدُوا» يعنى مطلقا تعدّى نكنيد خواه قتال ابتدائى باشد و خواه كشتن اطفال و زنان باشد يا غير آن.

على هذا الَّذِينَ يُقاتِلُونَكُمْ‌ شرط «قاتِلُوا» است يعنى اگر آنها بجنگ شما آمدند شما هم با آنها بجنگيد.

المنار در شرط بودن آن ترديد ندارد.

ولى بقول بعضى، آن شرط نيست بلكه بيان مصداق است يعنى با مردان كه با شما ميجنگند. بجنگيد نه با زنان و اطفال كه نميجنگند الميزان اين را مى‌پسندد، مجمع آنرا بصورت قول نقل ميكند.

ناگفته نماند: ظهور «الَّذِينَ يُقاتِلُونَكُمْ» در شرطيّت است مخصوصا با ملاحظه تعميم‌ «وَ لا تَعْتَدُوا».

بايد دانست: آيه ما نحن فيه، بقرينه آيات ما بعد قطعا درباره جهاد با مشركين مكّه است ولى اختصاص بمشركين مكّه چنانكه مفهوم كلام بعضى از بزرگان است ظاهرا مورد ندارد مشركين مكّه نبايد خصوصيتى داشته باشند خاصّه راجع بآيه اول كه عموميت آن قابل انكار نيست لذا در مجمع فرموده: ... بقولى مأمور بقتال اهل مكّه شدند ولى حمل آيه بر عموم بهتر است مگر آنچه با دليل خارج شده است.

2- در سوره انفال آيه 60 فرموده:

براى مقابله با كفّار آنچه بتوانيد از نيرو و از اسبان آماده كنيد ... و در آيه 61 آمده‌ وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها