فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ‌ عَلى‌ كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِيلًا اسراء: 70.

تكريم بمعنى گرامى داشتن و محترم كردن است و آن ظاهرا بواسطه عقل و تفكّر و اختيار است كه خداوند بانسان عطا فرموده و بهمان وسيله لياقت خليفة اللّه بودن را پيدا كرده است. چنانكه ابليس در اين باره بخدا عرض كرد: أَ رَأَيْتَكَ هذَا الَّذِي كَرَّمْتَ عَلَيَّ ... اسراء: 62. مرا خبر ده از اينكه بر من برترى دادى و گرامى داشتى. نظر ابليس از تكريم همان خلافت آدم است و آن نبود مگر در اثر استعداد انسان و نيروى عقل و تفكر و طرز ساختمان بدن او.

جمله‌ «وَ حَمَلْناهُمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ» از نتائج تكريم است كه بشر بدان وسيله باينها دست يافت.

امّا جمله‌ «وَ فَضَّلْناهُمْ عَلى‌ كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِيلًا» باحتمال قوى اين تفضيل نيز از نتائج تكريم است و اگر نيروى عقل و تفكّر در بشر نبود اين تفضيل عايد او نميشد و آن تفضيل ثوابى و اخروى نيست بلكه تفضيل از حيث استعداد و تصرّف در عالم و تسخير موجودات مادّى و استفاده از آنها است، على هذا اين مسئله بميان نميايد كه بشر افضل است يا ملك؟.

مراد از «مِمَّنْ خَلَقْنا» عموم مخلوق است اعمّ از فرشتگان و غيره و از اينكه: بشر از بسيارى از مخلوقات از حيث استعداد و تسخير برتر است لازم ميايد كه بعضى از مخلوقات از بشر از جهاتى برتر باشند، در اينجا نبايد فقط بسراغ ملك رفت بلكه ملك و بسيارى از جنبندگان از جهاتى از بشر برتراند امروز در كاوشهاى علمى روشن شده كه امثال مورچه‌ها، موريانه‌ها، زنبوران عسل و غيره و غيره طورى در عالم تصرّف ميكنند كه از بشر ساخته نيست و نخواهد بود.

خلاصه اينكه بنظر نگارنده:

تفضيل از متفرّقات تكريم و از نتائج‌