مشقت است ولى هر مشقت شقاوت نيست. پس مشقت از شقاوت اعم است.

شقاء: در قاموس و اقرب بمعنى سختى و عسرت نيز آمده است. على هذا بهتر است «تشقى» در هر دو آيه بمعنى مشقت باشد يعنى: ما قرآن را بتو نازل نكرده‌ايم تا در تبليغ مردم بزحمت افتى يا خودت را بزحمت افكنى آن فقط باهل خشيت ياد آورى است- شيطان شما را از بهشت خارج نكند بزحمت ميافتى.

شكر: ثنا گوئى در مقابل نعمت.

در مجمع فرموده: شكر اعتراف بنعمت است توأم با نوعى تعظيم.

رمّانى گفته: شكر اظهار نعمت است.

راغب گويد: شكر ياد آوردى نعمت و اظهار آنست ... ضد آن كفر بمعنى نسيان و پوشاندن نعمت است ... شكر بر سه نوع است: شكر قلب و آن ياد آورى نعمت است. شكر زبان و آن ثنا گوئى در مقابل نعمت است.

شكر ساير جوارح و آن مكافات نعمت بقدر قدرت است.

بقيه مطلب در «حمد» گذشت.

شكر فقط در مقابل نعمت و بذل است.

چنانكه فرموده‌ «شاكِراً لِأَنْعُمِهِ اجْتَباهُ وَ هَداهُ» نحل: 121. «وَ ارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَراتِ لَعَلَّهُمْ‌ يَشْكُرُونَ‌» ابراهيم: 37.

«وَ اشْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ» نحل: 114. شكور:

صيغه مبالغه است و آن وصف خدا و بنده هر دو آمده است مثل‌ «إِنَّ رَبَّنا لَغَفُورٌ شَكُورٌ» فاطر: 34. «وَ اللَّهُ‌ شَكُورٌ حَلِيمٌ» تغابن: 17. «لَآياتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ» ابراهيم: 5. در وصف حضرت نوح آمده‌ «إِنَّهُ كانَ عَبْداً شَكُوراً» اسراء: 3.

شكور بضم (ش) مصدر است بمعنى شكر «لا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزاءً وَ لا شُكُوراً» انسان: 9.

[در اينجا لازم است بچند مطلب اشاره شود]:

1- شكر خدا ياد آورى نعمتهاى او و ثنا گوئى در مقابل آنهاست چنانكه فرموده‌ «فَكُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ حَلالًا طَيِّباً وَ اشْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ» نحل: