مراد از طوفانيكه فرعونيان را گرفت چيست؟ آنرا سيل، مرگ عمومى، طاعون، آبله: گفته‌اند در المنار از عايشه از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله نقل شده كه مراد از طوفان مرگ است و گويد: حديث عايشه ضعيف است و با آن قول مخالف لغت ثابت نميشود نگارنده گويد: ما بعد آيه صريح است در اينكه پس از بليّه پيش موسى آمده خواهش دعا ميكردند آن با مرگ چگونه جمع ميشود؟!! ظاهرا مراد از طوفان آب و سيل باشد چنانكه قول اول است در مجمع در روايتى كه از صادقين عليهما السلام نيز نقل شده آنرا آب فرموده‌اند كه ديار و مساكن فرعونيان را خراب كرد تا ببيابان پناه برده چادرها بپا داشتند.

در تورات فعلى سفر خروج باب نهم آنرا تگرگ توأم با رعد و آتش گفته است كه بر مصريان باريد تا بموسى الحاح كردند در اثر دعاى موسى آن بلا رفع شد. در اين باره به «ضفدع- جراد- تسع» مراجعه شود.

لفظ طوفان فقط دو بار در قرآن مجيد آمده است.

طوق: طوق و طاقت هر دو بمعنى قدرت است «طاق طوقا و طاقة: قدر» «قالُوا لا طاقَةَ لَنَا الْيَوْمَ بِجالُوتَ وَ جُنُودِهِ» بقره: 249. گفتند ما را امروز قدرت مقابله با جالوت و لشكريانش نيست.

«رَبَّنا وَ لا تَحْمِلْ عَلَيْنا إِصْراً كَما حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِنا رَبَّنا وَ لا تُحَمِّلْنا ما لا طاقَةَ لَنا بِهِ» بقره: 286.

فكر ميكنم مراد از اصر و تكليف شاق همان است كه در اثر نافرمانى به بنى اسرائيل آمد چنانكه فرموده:

«فَبِظُلْمٍ مِنَ الَّذِينَ هادُوا حَرَّمْنا عَلَيْهِمْ طَيِّباتٍ أُحِلَّتْ لَهُمْ» نساء: 160. و نظير قتل نفس در توبه از عبادت گوساله كه موسى فرمود «فَتُوبُوا إِلى‌ بارِئِكُمْ فَاقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ» بقره: 54. و ظاهرا مراد از «ما لا طاقَةَ لَنا بِهِ» عقوبات معاصى است كه بر گذشتگان رسيد چنانكه در جوامع الجامع فرموده‌