نفع و دفع ضرر دنيوى بود. ايضا بحضرت نوح ميگفتند إِنْ نَقُولُ إِلَّا اعْتَراكَ بَعْضُ آلِهَتِنا بِسُوءٍ هود: 54.

يعنى: جز اين نگوئيم كه بعضى از خدايان ما بتو آسيبى رسانده كه چنين سخنان ميگوئى. چنان ميدانستند كه خدايان آنها قدرت آسيب رساندن دارند.

قرآن با تمام كلمه، معبود بودن، مؤثر بودن، واسطه بودن آنها را نفى ميكند أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِيعاً بقره: 165. فَإِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعاً نساء: 139. إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ عِبادٌ أَمْثالُكُمْ‌ اعراف: 194.

ايضا وَ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ لا يَسْتَطِيعُونَ نَصْرَكُمْ وَ لا أَنْفُسَهُمْ يَنْصُرُونَ. وَ إِنْ تَدْعُوهُمْ إِلَى الْهُدى‌ لا يَسْمَعُوا وَ تَراهُمْ يَنْظُرُونَ إِلَيْكَ وَ هُمْ لا يُبْصِرُونَ‌ اعراف: 197 و 198. ايضا فرموده‌ وَ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لا يَخْلُقُونَ شَيْئاً وَ هُمْ يُخْلَقُونَ. أَمْواتٌ غَيْرُ أَحْياءٍ وَ ما يَشْعُرُونَ أَيَّانَ يُبْعَثُونَ‌ نحل: 20 و 21.

و صدها آيه نظير اينها كه همه در ردّ معبودهاى باطل آمده‌اند. خلاصه اين بررسى آنستكه:

خالق تمام موجودات خداست.

مدبّر تمام موجودات خداست. معبود همه عالم خداست.

محل نزاع‌

اختلاف پيامبران با مردم اغلب درباره معبود بوده نه درباره خالق.

بعبارت ديگر مشركان نوعا بخداوند و خالق عالم عقيده داشتند ولى بتها و ارباب را اداره كننده عالم ميدانستند و بآنها عبادت ميكردند. پيامبران ميگفتند: خدا هم خالق است و هم ربّ و مدبّر و عبادت هم خاصّ اوست. و بايد او را رب العالمين دانست و باو پرستش كرد بتان تأثيرى در امور عالم ندارند آفتاب و ماه و غيره همه آفريده خدا و مخلوق فرمانبراند و معبود نيستند.

قرآن فرمايد وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ ... عنكبوت: 61.

يعنى اگر از آنها بپرسى كدام كس آسمانها و زمين را آفريده و آفتاب‌