با علوم كرد، انحراف و ضلالت نصارى را بهتر نشان ميدهد در تفاسير اهل سنت نيز رواياتى در تطبيق و يا مراد بودن يهود و نصارى نقل شده است رجوع شود به تفسير ابن كثير و غيره.

ضامر: مركب لاغر، كه راه رفتن لاغرش كرده. عبارت مجمع چنين است:

«الضَّامِرُ: الْمَهْزُولُ‌ أَضْمَرَهُ‌ السَّيْرُ».

راغب گويد: اسب كم گوشت كه در اثر كار كم گوشت شده نه از لاغرى.

قرشى بنايى، على اكبر، قاموس قرآن - تهران، چاپ: ششم، 1412ق.

قاموس قرآن ؛ ج‌4 ؛ ص200

در نهج البلاغه خطبه 181. فرموده:

«أَسْهِرُوا عُيُونَكُمْ وَ أَضْمِرُوا بُطُونَكُمْ».

چشمانتان را بى خواب، شكمهايتان را لاغر كنيد. (كم طعام بخوريد).

«وَ أَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجالًا وَ عَلى‌ كُلِ‌ ضامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ» حج: 27. «يَأْتِينَ» راجع به‌ «كُلِّ ضامِرٍ» و صفت آن است و از امام صادق عليه السّلام نقل شده كه «يَأْتُونَ» قرائت فرموده‌اند در آنصورت راجع به‌ «النَّاسِ» است يعنى در ميان مردم بحج اعلام و ندا كن ميايند بسوى تو پياده و بر مركبان سبك و لاغر كه از راههاى دور آيند. اين كلمه فقط يكبار در قرآن آمده و باسب اختصاص ندارد بلكه باسب و شتر هر دو گفته ميشود چنانكه در اقرب آمده. و بملاحظه معنى كلمه شايد بهر لاغر گفته شود.

ضمم: «وَ اضْمُمْ‌ يَدَكَ إِلى‌ جَناحِكَ تَخْرُجْ بَيْضاءَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ» طه: 22.

ضمّ بمعنى جمع كردن است در اقرب الموارد گويد: «الضَّمُ‌: الجمع بين الشّيئين فصاعدا» معنى اين آيه و آيه‌ «وَ اضْمُمْ‌ إِلَيْكَ جَناحَكَ مِنَ الرَّهْبِ» قصص: 32. در «جنح» مفصلا گذشت اين كلمه بيشتر از دو بار در كلام اللّه نيامده است.

ضنك: تنگ. مصدر و اسم هر دو بكار رفته است «ضَنُكَ‌ الْمَكَانُ‌ ضَنْكاً:

ضَاقَ» ايضا در اقرب گويد: هر شى‌ء تنگ را ضنك گويند در مذكر و مؤنث يكسان است، مكان ضنك و عيشة ضنك. «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكاً» طه: 124. هر كه از ياد من اعراض كند حتما زندگى او تنگ است.