بَيْنَ النَّاسِ» بقره: 224. و نيز بمعنى اصلاح و شايسته كردن چيزى است.

مثل‌ «كَفَّرَ عَنْهُمْ سَيِّئاتِهِمْ وَ أَصْلَحَ‌ بالَهُمْ» محمد: 2. يعنى سيّئاتشان را تكفير و حالشان را اصلاح كرد.

«وَ أَصْلِحْ‌ لِي فِي ذُرِّيَّتِي إِنِّي تُبْتُ إِلَيْكَ وَ إِنِّي مِنَ الْمُسْلِمِينَ» احقاف:

15. يعنى براى من در فرزندانم صلاح ايجاد كن و «عَلَيَّ» دلالت دارد كه اصلاح بنحوى باشد كه او نيز منتفع گردد و آنها بپدر خويش نيكوكار باشند مثل‌ «وَ وَهَبْنا لَهُ يَحْيى‌ وَ أَصْلَحْنا لَهُ زَوْجَهُ» انبياء: 90. و نحو «رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّيَّاتِنا قُرَّةَ أَعْيُنٍ» فرقان 74.

«الْمالُ وَ الْبَنُونَ زِينَةُ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ الْباقِياتُ‌ الصَّالِحاتُ‌ خَيْرٌ عِنْدَ رَبِّكَ ثَواباً وَ خَيْرٌ أَمَلًا» كهف: 46.

ظاهرا مراد از باقيات صالحات تمام اعمال و كارهاى خير است و غرض از بقا باقى ماندن نزد خداست نه اينكه غرض از بقا باقى ماندن در دنيا پس از مردن شخص باشد و منظور از باقيات فقط آثار نيك باشد. زيرا بقاء تمام اعمال از ضرورت اسلام است‌ «وَ كُلُّ شَيْ‌ءٍ فَعَلُوهُ فِي الزُّبُرِ. وَ كُلُّ صَغِيرٍ وَ كَبِيرٍ مُسْتَطَرٌ» قمر: 52 و 53.

[اعمال صالحه‌]

آيا مراد از «صالحات» در عناوين‌ «آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ‌» كه كرات و مرات در قرآن مجيد آمده كارهائى است كه شرع آنها را شخصا بيان فرموده و يا هر عمل صالح مطابق عدل و انصاف مورد رضاى حق است خواه در شرع بالخصوص بيان شده باشد يا نه.

مخفى نماند «عَمِلُوا الصَّالِحاتِ» كه بيشتر از پنجاه بار در قرآن ذكر شده در همه آنها توأم با «آمَنُوا» يا «وَ هُوَ مُؤْمِنٌ» يا نظير آندو است مگر در آيه‌ «إِلَّا الَّذِينَ صَبَرُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ‌ أُولئِكَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ» هود:

11. كه قطعا در آن نيز ايمان منظور است.

پس بى شك عمل صالح پيش خدا در صورتى مؤثّر و مقرب است كه توأم با ايمان بخدا باشد و در غير