باين آيه در «ذرء» سخن گفتيم بقولى.

مراد از فلك مشحون كشتى نوح است بقولى مراد مطلق كشتى است. قول اول بعيد است.

ناگفته نماند در آيات قبل آمده‌ وَ آيَةٌ لَهُمُ الْأَرْضُ الْمَيْتَةُ ... وَ آيَةٌ لَهُمُ اللَّيْلُ نَسْلَخُ مِنْهُ النَّهارَ ... وَ آيَةٌ لَهُمْ أَنَّا حَمَلْنا ذُرِّيَّتَهُمْ ... اگر مراد از «آيه» در اين آيات علائم ربوبيت و توحيد باشد آنوقت مراد از فلك مشحون مطلق كشتى است و كاملا قابل فهم است و اگر غرض آيات معاد باشد تطبيق آن تا حدّى مشكل است ولى ظاهر آيات نشان ميدهد كه علائم ربوبيت و تدبير مراد است.

مشحون سه بار در قرآن آمده است: شعراء: 119- يس: 41- صافات: 140. اولى درباره كشتى نوح، دومى مطلق كشتى، سومى كشتى يونس است.

شخص: شخوص چشم، خيره شدن آن است. و آن اين است كه چشم گشاده بماند و برهم نيايد إِنَّما يُؤَخِّرُهُمْ لِيَوْمٍ‌ تَشْخَصُ‌ فِيهِ الْأَبْصارُ ابراهيم: 42. آنها را براى روزيكه چشمها خيره ميشود بتأخير مياندازد و آن كنايه است از هول و شدّت آنروز. وَ اقْتَرَبَ الْوَعْدُ الْحَقُّ فَإِذا هِيَ‌ شاخِصَةٌ أَبْصارُ الَّذِينَ كَفَرُوا انبياء:

97.

شخوص بمعنى رفتن و اشخاص بمعنى فرستادن نيز آمده است.

شدد: شدّ بمعنى محكم بستن است «شَدَدْتُ‌ الشَّي‌ءَ» يعنى آنرا محكم بستم (راغب) وَ شَدَدْنا مُلْكَهُ‌ ص:

20. حكومت او را محكم و قوى كرديم. سَنَشُدُّ عَضُدَكَ بِأَخِيكَ‌ قصص: 35. بازوى تو را حتما بوسيله برادرت قوى و نيرومند ميكنيم.

حَتَّى إِذا أَثْخَنْتُمُوهُمْ‌ فَشُدُّوا الْوَثاقَ‌ محمد: 4. چون آنها را سنگين كرديد بندها را محكم كنيد. كَرَمادٍ اشْتَدَّتْ‌ بِهِ الرِّيحُ فِي يَوْمٍ عاصِفٍ‌ ابراهيم:

18. مانند خاكستريكه باد در روز طوفانى بر آن سخت وزيده است.

شديد: سخت. محكم. مثل عذاب‌