الْأَرْضِ إِلهٌ» زخرف: 84. در موقع خواندن و تفسير بايد توجه كرد كه مراد كدام است.

«وَ جَعَلْنَا السَّماءَ سَقْفاً مَحْفُوظاً وَ هُمْ عَنْ آياتِها مُعْرِضُونَ» انبياء: 32.

معناى آيه در «سقف» گذشت.

«وَ السَّماءَ بَنَيْناها بِأَيْدٍ وَ إِنَّا لَمُوسِعُونَ» ذاريات: 47. رجوع شود به «ايد».

«اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ‌ سَماواتٍ‌ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَّ» طلاق: 12.

اگر مراد از مثل عدد باشد غرض آنست كه خدا هفت آسمان و هفت زمين آفريده در اينصورت چون مراد از هفت آسمان طبقات جوّ است زمين نيز مانند آنها هفت طبقه است و ما در روى طبقه هفتم آن قرار گرفته‌ايم.

اين مطلب نزديك بيقين است زيرا كه در گذشته خوانده‌ايم هفت آسمان طبقه طبقه‌اند و زمين نيز مثل آنهاست و جمله‌ «مِنَ الْأَرْضِ» نشان ميدهد كه اين هفت طبقه در خود زمين است. و آنچه گفته‌اند: مراد هفت اقليم يا هفت زمين جدا از هم است بسيار بعيد ميباشد.

حسين بن خالد از حضرت رضا عليه السّلام روايتى در اين باره نقل كرده كه در مجمع البيان ذيل آيه 7 ذاريات و آيه 12 سوره طلاق و در تفسير صافى در سوره ذاريات و در الميزان نيز ذيل آيه 12 سوره طلاق از تفسير قمى نقل شده است طالبين باين تفاسير رجوع كنند. و اللّه اعلم.

موجودات زنده در آسمان‌

آيات متعدّدى داريم كه از وجود موجود زنده در آسمانها خبر ميدهند.

بعضى از آيات آنها را بلفظ دابّة (جنبنده) آورده و بعضى بلفظى كه دلالت بر أولو العقل بودن آنها دارند مثل‌ «وَ لِلَّهِ يَسْجُدُ ما فِي‌ السَّماواتِ‌ وَ ما فِي الْأَرْضِ مِنْ دابَّةٍ وَ الْمَلائِكَةُ وَ هُمْ لا يَسْتَكْبِرُونَ» نحل: 49. آيه صريح است در اينكه در آسمانها مثل زمين جنبندگانى هست و خدا را سجده ميكنند و مثل‌ «وَ مِنْ آياتِهِ خَلْقُ‌ السَّماواتِ‌